Wednesday, March 14, 2012

KUMBA

           Kumba ngu ai gaw nam, tsing amyu mi rai nga ai. Shi hta nam chyim sama, hpa mung n nga ai. Tu ai shaloi ninghpawng, ninghpang n'na tu ai nam banda hpan re ai hte maren, hpun kaba maling kaw n tu ai sha. Yi shari, nam sumwum hkan law malawng tu chye ai.

Majun

Lahta e tsun ai kumba hpe Jinghpaw ni gara hku kam ai hkap la ai gaw, dai kumba a majun hta mu lu ai. Hkap la kam sham ai lam nga ai majaw, asung jashawn ai lam nga wa ai, Hkap la ai lam hta hkan n'na akyu jashawn ai shloi mung, ahkyak ai, nau n ahkyak hku akyu jashawn nga ma ai. Hkam la ai lam kaba jang akyu jashawn ai lam ahkyak nga ma ai. Tu ai baw tu matu ni hta kumba gaw ahkyak htum hta lawm nga ai. Hpa majaw nga yang, Kumba gaw Cyunun yan Woi shun a kasha ma La wa rai n'na, shi gaw Karai gawng dagraw ai wa rai nga ai. Shi hpe Hpan Ningtsang Chye Ningchyang ngu shamying ai. Karai rai n'na, masha hta shangai wa ai wa rai nga ai. Shi hpe shangai ai shaloi, shadai kadoi n'na, shadai daw lup da ai kaw na Kumba tu wa sai. Dai majaw, Karai hpung shingkang lawm ai nam rai nga ai.

Asung jashawn ai lam

1. Shada sat hkat, nat hkat ai hpe bai majan sim hting ram yang, lang ai Karai a mying ningsang kaw shakaq n'na hting ram ai lam rai nga ai.
2. Hpunau shada alak mi kumba jun n'na ga shakaq tawn da chye ma ai. Masha shada sha n rai Karai a man e tawn da ai lachyum rai nga ai.
3. Num kumba shalai ai. Dinghku hpe Karai a man e ga shakaq la ai ngu mayu nga ai.

Num Shalai ai lam

Num nnan hpe kumba n hpang hku gawai wa jang gaw, dinghku shang sai hku rai sai. Dinghku shang ai shaloi Karai kaw ga shakaq la ai lachyum shapraw sai. Jinghpaw ni a Kaji Daju Ninggawn wa magam gaw Karai hpe n kam ai amyu, lapu hpe Karai hku kam ai amyu, num la sai dai majaw lapu sama, lapu makam masham hpe Karai a kasha shangai shaloi na shadai daw lup da ai, tu wa ai kumba lap hte sama shatsai kau ai.

Lapu gaw satan a ali ama rai nna Jinghpaw ni n ra ai majaw, Karai a hpun shingkang hte lapu sama satsai ai lam galaw sai rai n'na, Jinghpaw ni hta kumba shalai ai htunghking byin wa sai. N'dai prat hta gaw shadai daw hte shatsai ai hku sha n rai, shadai madu Hkristu nan nga nga sai. Dai majaw, kumba hpe makam masham hku n lang ra sai. Htunghking hku sha mai lang na sai. Shing n rai kumba lai ai hpe gaw ga shakaq ningsa htung ngu mai sawn la nga mali ai.


Sara Pungga Ja Li
Kachin Oral tradation Researcher[/B]

                                                                         Credited to: www.kachinnet.net

JINGHPAW MASHA NI LAW MALAWNG NMU YU AI JINGHPAW LAIKA HKUM NI

Jinghpaw laika hta “F” hte “V” n lang ai, nlawm ai nga nna tsun ai hpe law law lang na yu na ga ai. Lang na, lawm na zawn kaja wa n nawn ai ni mung grai law na ga ai. Teng sha nga yang, Jinghpaw laika hta “F” hte “V” hpe lang ai, lawm ai.

Tinang nan nmu yu ai majaw n lang ai ngu tsun shut ai rai nga ai. Jinghpaw masha ni law malawng galoi mung garai nmu yu ai Jinghpaw laika hkum ni teng sha nga ai. Dai laika hkum hpe Sara Kaba Dr. Ola Hanson ka lajang da ai “ A Dictionary Of Kachin Language” ngu ai laika buk hta mu lu ai. Garai nmu yu shi ai ni tinang a myit hte chyaw, mi npawt na hte hkrak jawm mu la yu ga ngu Sara Kaba Hanson ka lajang da ai “Dictionary” kaw na laika shan hpe hkrang bung sumla dem la nna ndai laika hta bang dat ai rai.

[B]PF [/B]
Laika man(561,562) hta rawng ai laika hkum re. Inglish laika hta “F” hte nsen bung ai Jinghpaw laika kanu (alphabet) ni hta na No.21 ngu n consonant(Jinghpaw ga hku garai n shamying shi) re ngu nna Dr. Ola Hanson lajang masat da nga ai hpe mu lu ga ai. Madung dat tsun mayu ai gaw, “F” hpe Jinghpaw laika hta lang da ai ngu ai re.

[B]V[/B]
Laika man(700) hta rawng ai laika hkum re ai. Inglish laika hkum hta na “V” hte nen bung ai. Jinghpaw laika kanu ni hta na No.28 ngu na consonant re ngu ai. Ndai “V” hte “F” hpe, “Gauri” ngu ai Jinghpaw lakung ni tsun shaga ai ga hta lang ai. Dai Guuri lakung ni gaw, Manmaw Gingwang, Nmawk Ninghtawn na Pangmu(Sinlum), Lawdan, Kumpyi, Hpakawn, Gadaw, Manda, Prang Hkudung hte layang masawn kahtawng kaji ni hkan nga ai ni rai nhtawm, dai ni n ten e mung Gauri ga (Jinghpaw ga hte bung ai ) naw shaga nga ma ai re.

UI
Jinghpaw laika ka ai shaloi, “dwi, gwi, lwi” zawn re ai hkan e “WI” a malai “UI” hpe lang yang grau mai ai nga nna laika ni hta mu yu ai. Sara Hanson gaw “UI” hpe nchye lang ai ngu hku byin mat ai. “UI” hpe mung Sara Hanson lang (chye) nga ai lam yu yu ga.
(1.) nyui (laika man- 516)
(2.) nui (laika man-519,526)
ni hta, ndai “UI” hpe (“WI” a shara hta) lang da ai hpe mu lu ai. Dai majaw, Jinghpaw laika ka ai lam hta “WI” lang ai shara ni hta “UI” mung mai lang nga ai re.

HKLAWK

Laika man(317) hta rawng ai laika hkum re ai. Wuloi ni hpe gali ya dingsi amyu mi (hpri hte n re ai sha, hpun hpe krawk nna dingsi tum shakap ai baw), myen ga “hkawnglawng” hpe tsun ai ga hkum rai nga ai. Ndai laika hkum a laklai ai lam gaw, consonant lahkawng a lapran e vowel nrawng ai lam rai nga ai.

“HK” hte “L” a lapran e hpa vowel mung n lang ai sha, consonant lahkawng hpe matut “hkl” ka da ai. Kaga laika hkum shagu hta consonant a hpang e vowel / dipthong (a,e,i,o,u,ai,au,oi,ui)langi ngai galoi mung ahkan nga ai. Ndai shara hta, “hkalawk” ngu nna, “hk” a hpang e “a” hkan ra ai raitim, n hkan ai sha ka da ai. Ka shut ai mung n rai nga ai lam hpe, “hkalawk” ngu nna “a” shalawm ai hku mung ka dan da nga ai hpe mu lu ai.

Dai majaw, ndai “hklawk” ngu gaw Inglish laika “ clock” zawn, “c” hte “L” hpe grai lawan nna matut tsun ai nsen rai sam ai. Ndai laika ka ai wa hku nna gaw, “hkalawk” ngu nna “a” shalawm ai hku ka ra ai nsen hpe sha she n yu we ai. “Hklawk” nga ai “a” n shalawm ai hku tsun ai nsen garai n na yu we ai



Source: LA GINTAWNG MAGAZINE VOL. 3, Manmaw Buga Hkalup Hpung

                                                                     Credited to: www.kachinnet.net

CHYURUM WUNPAWNG JINGHPAW AMYU SHA NI A SHACHYEN SHAGA/ GANAWN MAZUM AI LAM

Wunpawng Jinghpaw amyu sha ni hta kaga grin nga sai amyu sha ni hte maren greng ai/ htuk ai htunghking hpe hpan wa Karai Kasang jaw tawn sai hte maren daini na ten du hkra jailang akyu rawng ai sha n-ga arawng sadang mung hkam la lu nga saga ai. Htunghking ngu ai hta grau nna anhte Wunpawng Jinghpaw ni a lapran e Mayu hte Da-ma, Kahpu Kanau ngu nna shachyen shaga kanawn mazum ai lam mung, manu dan la ai Karai Kasang kaw na shaman chyeju rai nga ai law.

Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni a Htunghking Shachyen Shaga lam hpe ntsa lam nre sha sung sung li li hkaja wa yu yang, ram ram madang tsaw ai hte labau tsawm htap ai sakse ni hpe mu lu na ga ai. Shachyen shaga ai Htunghking hpe grin nga sai Mungkan na amyu masha, ga shadawn: Miwa, English, American, Indian, Iran, French amyu sha ni hta Htinggaw mying (Family Name) nga shajang hkra raitim lahta e tsun wa sai, Hpunau Amyu, Ma-yu Amyu hte Da-ma Amyu ngu nna shada shachyen shaga ai lam nnga ai hpe hkaja chye lu ai.

Htunghking Shachyen Shaga lam hte seng nna bawngban jahkrup ai, lakjet galaw sa wa ai, ndai laika gaw ngai chyoi chye la sai ngu ai nrai, ngai chye na ai lam ni hpe ya galu kaba wa nga sai ram ni hte tinang Wunpawng Jinghpaw amyu sha ni hte tsan gang nga kaba wa ai amyu sha ji nban yawng a matu yaw shada ai lam rai nga mali ai.

Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni a Htunghking Shachyen Shaga lam hpe hkaja wa yu yang, ginra hta hkan nna loili shai hkat ai lam nga ai zawn amyu ru-sai, htinggaw mying hte dai ni a shingdu labau ni hpe nchye ai majaw seng ang ai masha langai a hkam la ai hte shachyen shaga sa wa ai hpe mu chye lu ai. Kaning re grupyin masa hta mi rai rai anhte gaw shachyen shaga kanawn mazum nga ai hte maren ndai Htunghking Shachyen Shaga lam hpe anhte yawng gaw ntsa lam sha pyi tup hkrak chyena,hkansa, sunglang ra na ga ai. Dai nre sha tinang chye ai hku ginra hkan nna shaga ai rai yang, shawng lam e nmu mada ai mayak manghkang byin pru wa mai ai sha n-ga sharai nlu hkra re lawnglam ni byin wa mai nga ai, Ga shadawn: Florida kaw na dip shapraw ai, numbat(2) lang ngu na KACHIN TIMES USA Magazine hta laika ka sara Myu Tsaw Li ka ai, SHACHYEN SHAGA AI HTUNGHKING ngu ai gabaw npu e column 1 jahtum na gayan(sentence) hta .. “Marip hte Lahpai gaw kahpu kanau” nga nna ka tawn ai hpe mu lu ai, anhte yawng sawn yu na lam gaw Marip Amyu Lakung na Marip Nding hte Marip N-gang shada gaw Ma-yu hte Da-ma ngu shachyen ai, dai hte maren Zi Lahpai nta rai nga ai Lu-myang Lahpai hte Mangkala Chyauhpa Lahpai shada Ma-yu hte Da-ma hku nna mahku mara ma ai rai yang Amyu Lakung kaba ni rai nga ai, Lahpai hte Marip gaw hpunau re ngu nna shachyen shaga sa wa ai rai yang Wunpawng Jinghpaw nga ai ginra shagu hta hkapla mai ai shachyen shaga lam rai na kun?, dai hte maren amyu ru-sai hte htinggaw mying ni a labau nchye ai sha shachyen shaga shut nna htawm hpang de mayak manghkang byin ai lam ni hpe mung du ai ginra shagu hta hkrum/ mu wa yu ai, ga shadawn: Lashi La wa hte Labang Num, Sau La wa hte Hpakawn Num wa htinggaw de ai lam nga ma ai.(Lashi nta ni hta Lashi Labya hte Lashi Labang ngu hpan (2) nga ai, Lashi Labang nta ni gaw Jasen Labang rai nna Labang ni hte nta langai hku sha masat ai ginra law law nga ai. Dai hte maren Sau hte Hpakawn ni mung Ningshang Maran nta ni hkrai rai nna ginra law law hta nta langai sha naw hkap la tawn nga ai.


Laiwa sai shaning (150)ning a shawng daw de Wungpawng Jinghpaw Amyu sha ni a lapran ndai Htunghking Shachyen shaga lam gaw grai wa yak hkak na lam nnga na re ngu maram lu ai, raitim daini na prat gaw hpaga yumga a majaw, Hpaji hparat tam hkawm ai majaw shing nrai lam amyu myu a majaw amyu law law hte rau hpawng de nga wa sai, bai lawng lam langai gaw daini na aten hta mare kaba ni law law nga wa sai hte maren Sinpraw Sinna Dingdung hte Dingda, yawng shara magup na amyu hpan hkum rau nga hpawng de sa wa ai hte maren moi shawng de hkap la tawn ai shachyen shaga htung/lai ni hte sha gaw nmai wa ai madang de du wa nga saga ai. Dai majaw Shachyen shaga wa ai shaloi moi na htung hpe sha la-kap nna shachyen shaga ai rai yang nmyit mada ai mayak manghkang ni byin wa chye nga ai, ga shadawn Marip wa gaw Lahtaw ni hpe Mayu Amyu(N'ta) ni re ngu “Lapu a Du manat” nmai tsun lu nga sai, hpa majaw nga yang Lahtaw nta de shayi sharawt ya ai Marip N'ta ni ginra law law hta nga wa sai. Lama wa tinang shing nrai tinang a kahpu kanau langai ngai kaw na Lahtaw Shayi hpe hkungran la tawn ai rai yang gaw dai Lahtaw Num dung nga ai Marip nta a matu Mayu ngu masat lu ai rai nna kaga Marip nta ni a matu Mayu nta ngu kalang lata nmai masat ai, Dai hte maren Marip hte Lahpai gaw hpu nau re ngu kalang lata masat ai lam mung jaw ai ngu nlu tsun ai, Lahpai gaw Amyu Lakung kaba langai rai nna Marip mung Amyu Lakung kaba rai nga sai hte maren shada Mayu hte Da-ma ngu nna daw ang wa na lam sha nga ai, hpa majaw nga yang Marip n'ta shada pyi garan pru ai shaning grai law mat nna Htinggaw Mying mung shai hkat mat wa ai hpang shada hku ai(hkungran la hkat ai) nga wa sai hte maren Lahpai nta ni kaw mung shada hku hkau hkat wa ai law law rai wa nga sai majaw, bai nna lai wa sai prat ban 2/3 daran hta Mayu pawng wa ga ai majaw, dai ni du hkra Hpu Nau re ngu manat tik tik sha rai nga yang nmyit mada ai mayak manghkang byin wa chye nga ai.

Dai majaw htap htuk ai Htunghking Shachyen Shaga lam hpe hkansa hkan shatup lu na matu gaw; moi na htung hpe mung anhte chye na tawn ra ai raitim shachyen shaga ai lam hta shangwang kaba dik htum tinang a dum nta hte Lawu Lahta Hpunau nta ni hpe sawn shalawm nna shachyen shaga sa wa ai rai yang htap htuk nga sai, lama wa dai shangwang daram gang bang yang pyi shachyen shaga yak wa ai raiyang gaw tinang hku nna [B][I]Nta Garan shachyen ai [/I][/B]hku ladat shaw ra nga ai, Nta garan nna shayen ai ngu ai gaw; ga shadawn tinang a dum nta hta Lahtaw Num dung nga ai ngu ga, kaga Lawu Lahta Hpu Nau Nta na tinang a Kajan kasha gaw Lahtaw jan bai tai yang Lahtaw ni gaw na a matu Mayu Nta ni raitim na Lawu Lahta Hpu Nau nta ni a matu gaw Da-ma she rai nga sai, dai hpe [B][I]Nta garan nna shachyen shaga ai [/I][/B]ngu tsun ma ai. Kaga shachyen shaga lam langai gaw [B][I]Hkum ga nna shachyen shaga ai lam [/I][/B]ngu ai re, ga shadawn – Lahpai Daina Zau Ring hte Lahpai Daina Zau La shan hpu nau yan nga ai ngu ga, kahpu Daina Zau Ring gaw Marip Htingbai Hkawn Ji hpe hkungran la nhtawm madu jan a kayung, Kumhtat Nang Kai a Madu Wa, Htingbai Awng Nan hpe Hkau Awng ngu shaga nu ai, raitim Dai Na Zau La gaw Kumhtat Nang Ja hpe hkung ran la ai majaw Htingbai Awng Nan hpe Kanau ngu shaga ra mat nga ai, dai hpe Hkum ga na shachyen shaga ai ngu ma ai.

Lahta na sanglang ai lam hpe maram dat yang Htunghking Shachyen Shaga lam gaw grai loi la ai amu nrai tim grai yak la ai bungli gaw nrai nga ai, htap htuk manu ai shachyen shaga lam hpe galaw sa wa lu na matu lahta e ngai sanglang htai dan mat wa ai lam ni hpe mung hkaja matsing la nhtawm yawm dik Amyu Lakung kaba ni rai nga ai, MARIP, LAHTAW, LAHPAI, NHKUM, MARAN, MAGAWNG, MASHUN TINGMAI SHA, DU LENG(DURENG), JASEN, PYEN TINGSA, HPRUP SUMPRA, HKA SHA Amyu ni a lam hpe chye na ai salang shing nrai dep hkap ai laili laika ni kaw hti, hkaja la ai rai yang htawm hpang anhte Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni a shachyen shaga ai htunghking gaw amyu sha yawng a arawng sadang langai byin wa na rai nga ai.

Anhte Wunpawng Jinghpaw ni shada hkrum hkat ai shaloi shawng nnan shachyen shaga ai lam hpe lawu na hte maren mu chye lu nga ai.

•  Asak bung ai La shada hkrum yang

“Hkau gaw gadai kasha rai nta?” shing nrai “myitsu gaw gadai wa rai nta?”



•  Asak kaji ai La hte asak kaba sai La hkrum yang

“Myitsu wa gaw kadai wa rai nta?” shing nrai “tsa gaw kadai wa rai nta?”



•  Asak kaji ai La hte asak kaba sai Num hkrum yang

“Myitsu jan gaw kadai wa rai nta?” shing nrai “Nyi gaw kadai kasha rai nta?”



•  Asak bung ai La hte Num hkrum yang

“Hkri gaw kadai kasha rai nta?



•  Asak Kaba sai La hte asak kaji ai Num hkrum yang

“Ma gaw kadai kasha rai nta?”



•  Asak bung ai Num shada hkrum yang

“Ning gaw kadai kasha rai nta?



•  Asak kaji ai Num hte asak kaba sai Num hkrum yang

“Moi gaw kadai wa rai nta?”



•  Asak kaba sai Num hte asak naw kaji ai Num hkrum yang

“Ma gaw kadai gasha rai?” shing nrai “ Nam gaw gadai kasha rai?”



•  Asak bung ai Num hte La hkrum yang

“Tsa gaw kadai wa rai nta?”



•  Asak kaba sai Num hte asak naw kaji ai La hkrum yang

“Hkri gaw kadai kasha wa rai nta?” shing nrai “A Brang gaw kadai kasha law?”



•  Asak kaji ai Num hte asak kaba sai La hkrum yang

“Myitsu gaw kadai wa rai nta?” shing nrai “Tsa gaw kadai wa rai nta?”



•  Lama wa La kasha wa rai rai Num kasha mi rai rai aprat asak ugut gu nga sai dinggai dingla/ salang ni hte hkrum yang; “Dwi/ Ji Dwi gaw kadai kasha wa rai nta?” ngu shachyen shaga la ra nga ai.



(13) Lahta na shachyen shaga lam ni yawng hpe nlang ai sha ginra shagu lang mai ai lam langai gaw;



“NGAI GAW …………………………………. WA RAI NNGAI, HTINGGAW MYING GAW ………………………… NGA MA AI, DAW ANG AI HKU SHAGA/SHACHYEN LA MARIT.

( Ginra hta hkan nna lahta na shachyen shaga ai lam ni hte nbung ai, htap htuk ai kaga shachyen shaga ai ladat law law mung naw nga na re ngu sawn maram lu ai.)



HPU NAU [/B](Hpu Nau N'ta Ni)

Hpunau amyu hpan(4) nga ai.

•  Chyu Pawng(Rum) Hpu Nau (Hpu Nau Majing)

Kanu hte kawa langai kaw na prat, shangai chying hkai ai kahpu kanau ni.

(Gam, Naw, La, Tu, Tang, Yaw, Hka, Sharoi, Kying ni gaw Chyu Pawng Hpu Nau(shn) Hpu Nau Majing ni rai nga ma ai)



•  Lawu Lahta Hpu Nau

Chyu Pawng(Rum) Hpu Nau ni kaw na shangai shaprat dat ai kasha ni shada gaw Lawu Lahta Hpu Nau ni rai nga ma ai, ginra law law hta nta langai hku nna sha naw masat tawn nga ma ai.



•  Num Hpang Hpu Nau

Tinang a Kanu Ba, Kanu Bawk, Kanu Doi(Ji), Kanu Lum, Kanu Dim kaw na shangai wa ai kasha ni gaw Num Hpang Hpu Nau rai nga ai, bai nta langai kaw na num la hkrum ai rai yang dai nta lahkawng gaw Num Hpang Hpu Nau Rai nga ai, ga shadawn: Marip La Seng gaw Labang Roi Tawng hpe hkungran la ai rai nna Lahtaw Zau Ja gaw Labang Htu Awng hpe hkungran la ai ngu ga, ndai htinggaw lahkawng na shangai shaprat ai ma(kasha) ni shada gaw Num Hpang Hpu Nau rai nga ai, shara nkau hta ndai nta ni mung nta langai hku sha kanawn mazum ai raitim shara nkau hkan gaw htinggaw mying nbung hkat sai majaw kanu maga de grai wa sagawn ai lam nnga ai hpe chye lu ai. Ndai kaw anhte langai myi chye na tawn ra ai lam gaw lahta na Marip La Seng a kahpu Marip Naw Awng hte Lahtaw Zau Ja a kanau Lahtaw Naw Lawn shan lahkawng hku nna Num Hpang Hpu Nau re ngu kalang lata shachyen shaga ra ai ngu nmai sawn la ai, Num Hpang Hpu Nau ngu ai gaw, nta langai kaw na num la hkrum ai htinggaw lahkawng a matu rai nga ai.



•  Kumbang Hpu Nau

Amyu Ru-sai, Htinggaw Mying nbung tim(English, French, Indian amyu sha mi rai rai) htunghking hte hkrak(makun lit/Ja Hpaga) ra wa, ang wa ai hta hkan nna Hpu Nau Masat nhtawm nta langai hku nna shaga sa wa ai hpe Kumbang Hpu Nau ngu ma ai. Ga shadawn: Marip Um Htingrai nta hte Zahkung, Kinraw nta ni gaw (10) hkam Bau langai hte Kachyi gaili hpe sakse tawn nna Hpunau Masat hkat ai lam hpe moi na Salang Usa Wunna Kyawhtin Um Magwi La(nnga mat), Du Wa Htingbai La(nnga mat) hte Lauban Um Thing Nan (Mo Gawng) ni hkai dan ma ai.

HPU NAU N'TA SHADA SHACHYEN SHAGA AI LAM

Lahta e sanglang lai wa sai Hpu Nau hpan mali kaw na shangai shaprat dat ai kashu kasha ni shada gaw Kahpu/ Kanau/ Kajan/ Kayung ngu shachyen shaga ai. Lawu de sanglang ai lam ni gaw dai hku galaw ra na re nga nna tara jahkrat tawn ai lam nnga tim, prat hte prat ban hte ban anhte a Kaji Kawoi ni ginra law law hta dam lada ai hku tsun lang ai ni rai nga mali ai, dai hta jan nna tsun shaga lang ai kaga gasi ni mung law law nga na re hpe maram lu ai. Matsing ra ai lam langai gaw ndai Hpu Nau hpan mali nta kaw na kashu kasha ni, Num hte La shada mayaw htinggaw de ai lam tsep kawp nmai ai, ngu ai lam rai nga ai.

1. Kahpu, Kanau, Kajan ni shada tsun shaga hkungga hkat ai lam gaw:

•  La ni hpe;

- GAM ………………………….... Hpu Ba, Ah Ba, Lat

- NAW …………………………... Hpu Bawk/ Hpu Ji

- LA………………………………. Hpu Doi

- TU ……………………………… Hpu Lum

- TANG ………………………….. Hpu Gun

- YAW …………………………… Hpu Htung

- HKA …………………………… Hpu Dim



•  Num ni hpe;

- KAW …………………………… Ah Shawng, Na Shawng

- LU ……………………………… Ah Bawk, Na Bawk

- ROI …………………………….. Ah Ji, Ah Doi, Na Ji

- HTU ……………………………. Ah Lum, Na Lum

- KAI …………………………….. Ah Htang, Na Htang

- HKA …………………………… Ah Dim, Na Dim



2. Kawa maga de:

•  La ni hpe;

- GAM …………………………… Wa Di, Wa Ba

- NAW …………………………... Wa Bawk , Wa Ji

- LA ……………………………… Wa Doi

- TU ……………………………… Wa Lum

- TANG ………………………….. Wa Gun

- YAW …………………………… Wa Htung

- HKA …………………………… Wa Dim

•  Num ni hpe;

- KAW …………………………… Moi Shawng, Moi Ba

- LU ……………………………… Moi Bawk

- ROI …………………………….. Moi Ji

- HTU ……………………………. Moi Lum

- KAI …………………………….. Moi Htang

- HKA ……………………………. Moi Dim



3. Kanu maga de:

(1) La ni hpe;

- GAM ……………………………. Tsa Ba

- NAW ……………………………. Tsa Bawk, Tsa Lat?

- LA ………………………………. Tsa Doi

- TU ………………………………. Tsa Lum

- TANG …………………………… Tsa Gun

- YAW ……………………………. Tsa Htung

- HKA ……………………………. Tsa Dim



•  Num ni hpe;

- KAW …………………………… Nu Ba, Ah Tung, Nu Tung

- LU ……………………………… Nu Bawk, Toi(Doi) Bawk

- ROI …………………………….. Nu Doi, Toi(Doi) Ji

- HTU …………………………… Nu Lum, Toi(Doi) Lum

- KAI …………………………… Nu Htang, Toi(Doi) Htang

-HKA …………………………… Nu Dim, Toi(Doi) Dim

(ndai lahta na Ka-Moi ni gaw tinang a Kahpu, Kayung ni a kasha ni (Num + La) hpe Kanam ni ngu tsun shaga ai rai nna, lama wa Ka-Moi ni hkungran yang Madu Wa(Da-ma La) hpe Kanam yawng gaw Ah Gu ngu tsun shaga na rai nga ai. Ndai daw hpe Da-ma Amyu ni a lam hta matut sanglang mat wa na re.)

MAYU AMYU (Mayu N'ta Ni)

Aprat asak ram sai, shing nrai htap htuk ai wa kaw na sa hpyi wa ai shaloi, tinang a Kajan, Kana, Kasha hpe jaw ya ai, shing nrai shayi shabawn sha ai dum nta hpe Mayu Nta ni shing nrai Mayu Amyu ni ngu tsun shaga ma ai. Ga shadawn: Htingbai Naw Awng gaw N'hpum Nang Bang hpe hkungran la ai rai yang, Nhpum n'ta ni gaw Htingbai ni a Mayu Amyu ni rai nga sai, lam mi tsun ga nga yang tinang a Kanu maga de na Amyu ni hpe Mayu Nta ni shing nrai Mayu Amyu ngu nna tsun shaga ai rai nga ai.

MAYU NI HPE SHACHYEN SHAGA AI LAM

•  Kanu hte Kawa hpe

- Nyi hte Tsa ngu tsun shaga ra ai. Lama wa Ka-tsa kaw hpunau, kajan ni nga ai rai yang:

i. La ni hpe;

- GAM ………………………. Tsa Ba

- NAW …………………….... Tsa Bawk

- LA …………………………. Tsa Doi

- TU …………………………. Tsa Lum

- TANG ……………………… Tsa Gun

- YAW ………………………. Tsa Htung

- HKA ………………………. Tsa Dim

ii. Num ni hpe;

- KAW ……………………… . Nu Ba

- LU ………………………….. Nu Bawk

- ROI ………………………… Nu Ji

- HTU ………………………… Nu Lum

- KAI ………………………… Nu Htang

- HKA ……………………….. Nu Dim

•  Ka-nyi kaw Kahpu, Kayung, Kanau ni nga ai rai yang;

i.La ni hpe

- GAM …………………………... Ji Ba

- NAW ………………………….. Ji Bawk

- LA …………………………….. Ji Doi

- TU …………………………….. Ji Lum

- TANG ………………………… Ji Gun

- YAW …………………………. Ji Dim

ii. Num ni hpe

- KAW …………………………. Nyi Ba

- LU ……………………………. Nyi Bawk

- ROI …………………………….. Nyi Doi

- HTU ……………………………. Nyi Lum

- KAI ……………………………. Nyi Dim

•  Tinang a Madu Jan kaw Kahpu, Kayung, Kanau ni nga ai rai yang:

i. La ni hpe;

- GAM ………………………… Hkau Ba, Hkau Brang

- NAW ………………………… Hkau Bawk, Hkau Naw

- LA …………………………… Hkau La, Hkau Doi

- TU …………………………… Hkau Tu, Hkau Lum

- TANG ……………………….. Hkau Gun, Hkau Tang

- YAW ………………………… Hkau Yaw, Hkau Htung

ii. Num ni hpe;

Tinang hta asak kaba ai rai yang,

- KAW ………………………… Rat Hkawn

- LU …………………………….. Rat Bawk

- ROI …………………………… Rat Ji

- HTU ………………………….. Rat Htu

- KAI …………………………... Rat Kai

Tinang hta asak kaji ai rai yang

- KAW ………………………… Nam Kaw , Nam Hkawn

- LU …………………………… Nam Lu

- ROI …………………………... Nam Roi , Nam Ji

- HTU ………………………….. Nam Htu

- KAI …………………………… Nam Kai

•  Tinang a Kajan, Kana hte Mayu nta na Num kasha ni gaw Ka-ning(Ka-Nying) ngu tsun shaga ai rai nna La kasha ni hpe gaw Katsa ni ngu tsun shaga ai lam rai nga ai.

DAMA AMYU (DAMA NTA)

Aprat Asak ram nna Tinang a Kajan, Kana, Kasha hpe shayi shabawn dat ai Nta ni hpe Da-ma Amyu shing nrai Da-ma nta ngu tsun ma ai. Ga shadawn; Dingga Brang Tawng gaw Hpauwung Roi Seng hpe hkungran la ai ngu ga, Nhkum Dingga nta ni gaw Hpauwung Maran nta a Da-ma Amyu shing nrai Da-ma Nta ni ngu tsun ma ai.

DA-MA NI HPE SHACHYEN SHAGA AI LAM

•  Kanu hte Kawa hpe

Ah Gu(A Gu) hte Ah Moi(A Moi) ngu tsun shaga ai.

(i) Ka-gu Maga na La ni hpe:

- GAM ………………………… Ah Gu …..

- NAW …………………………. Ah Gu Bawk

- LA ……………………………. Ah Gu Doi

- TU ……………………………. Ah Gu Lum, Ah Gu Tu

- TANG ………………………… Ah Gu Gun

(ii) Ka-gu maga na Kana Kajan ni hpe Ka-nying ni daw ang na rai nga ai.

(iii) Ka-Moi maga na La ni hpe.

- GAM …………………………. Wa Di, Wa Ba

- NAW ………………………… Wa Bawk , Wa Ji

- LA …………………………….. Wa Doi

- TU …………………………….. Wa Lum

- TANG ………………………… Wa Gun

- HKA ………………………….. Wa Dim

(iv) Ka-moi maga na Num ni hpe;

- KAW …………………………. Moi Shawng, Moi Ba

- LU ……………………………. Moi Bawk

- ROI …………………………... Moi Ji

- HTU ………………………….. Moi Lum

- KAI ………………………….. Moi Htang

- HKA ………………………… Moi Dim

- PRI ………………………….. Moi Pri, Moi Dim

2. Tinang a Madu Wa( Da-ma Wa ) maga na;

(i) La ni hpe;

- GAM …………………………. Ah Gu …………

- NAW ………………………… Ah Gu Bawk

- LA ……………………………. Ah Gu Doi

- TU ……………………………. Ah Gu Tu, Ah Gu Lum

- TANG ……………………….. Ah Gu Tang

- YAW …………………………. Ah Gu Yaw

(ii) Num ni hpe;

- KAW …………………………. Nying(Ning) Shawng

- LU ……………………………. Ning Bawk, Ning Lu

- ROI …………………………… Ning Roi, Ning Ji

- HTU ………………………….. Ning Htu, Ning Lum

- KAI ………………………….. Ning Kai, Ning Htang

YU JI AMYU (YU JI NTA)

Tinang a Mayu Nta ni Mayu shatai ai nta hpe Yuji daw ang nga ai. Ga shadawn: Lahpai Zau La gaw Lahtaw Nang Bawk hpe hkungran la ai rai nna, dai Lahtaw Nang Bawk a Kayung Lahtaw Naw Lawn gaw Maran Nang Ja hpe hkungran la ai majaw Maran nta gaw Lahpai Zau La (nta masha ni) a matu Yu Ji nta ni rai nga sai, dai majw Lahpai Zau La gaw dai Maran nta na La ni hpe tinang hta asak kaji kaba nsawn ai sha - Ji Ba, Ji Bawk, Ji La(Ji Doi), Ji Lum, Ji Gun, Ji Dim ngu tsun shaga ai rai nna, Num kasha ni hpe, Twi(Dwi) Shawng, Twi Bawk, Twi Roi, Twi Htu, Twi Htang ngu tsun shaga nga ai.[B] [/B]

KASHU AMYU (KASHU NTA)

Tinang Da-ma shatai ai nta ni a Da-ma nta ni hpe Kashu Nta ni shing nrai Kashu Amyu ni ngu ma ai. Ga shadawn: Tsumhka Hkawn gaw Magawng Naw Awng kaw num wa ai ngu sawn la ga, dai Magawng Naw Awng a kajan Magawng Hkawn Ring gaw Lawhkum Zau Krang kaw num wa ai rai yang Tsumhka Hkawn hte Kahpu, Kayung, Kanau ni yawng gaw Lawhkum Zau Krang hpe Kashu daw ang na rai nga ai.

Lahta de sanglang ai lam ni hpe maram yu yang anhte Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni gaw mungkan hta masha jahpan law ai ni nrai ga tim Kahpu Kanau, Mayu hte Da-ma nga nna shada tsawra hkungga kamhpa let galu kaba danhkung wa magang nga ai amyu ni rai nga saka ai, grau nna anhte Wunpawng Jinghpaw Amyu, kaji kaba nlata ai sha yawng gaw Htunghking Shachyen Shaga lam hpe chye na hkansa hkan shatup ai rai yang lani mi e English, American, German ni zawn galu gaba wa ai amyu sha ni tai wa na rai nga ga ai. Amyu ru sai hte Htunghking Shachyen Shaga lam hpe tinang hte nseng ai zawn yu shalai, ndum shami nga shalai kau ai rai yang tinang a hkringhtawng hpe pyi manu nshadan chye ai sha n-ga jahtum e shamat kau mai nga ai. Tinang a Htunghking tinang a Amyu hpe tsaw ra ai lam gaw madang dep ai sakhkrung hkawm sa lam mung rai nga saka ai. Dai majaw ndai laika hti, hkaja ai hpu nau jinghku yawng hpe Karai Kasang kaw na shaman chyeju hte galu kaba kunghpan nga pra sa wa lu u ga law.

MATUT HKAJA MAI AI WUNGPAWNG JINGHPAW AMYU SHA, AMYU LAKUNG NI A AMYU HTINGGAW MYING NI

Wunpawng Jinghpaw Amyu Sha ngu ai hta Nung/ Rawang, Lisu(Lamun), Lachik, Lawng-waw Amyu Lakung ni mung lawm nga ai hte maren Amyu Lakung shagu hta Htinggaw Mying tsa/ hkying lam hku nna nga ai hpe chye lu ai, dai majaw maibyin ai made Wunpawng Jing hpaw Amyu Lakung shagu kata na Madung Htinggaw Amyu mying ni hpe lawu de ka sang lang mat wa na nngai, shingrai sanglang mat wa ai shaloi law la ai htinggaw mying ni hpe nka bang lu na sai, Htinggaw Mying ngu ai gaw; ga shadawn – [B][I]Zawngbuk Lakung Lama Htinggaw Mying [/I][/B]npu e Bam-waw, Bam-awk, Dang-dung, Nang-zin, Mang-byaw, Mi-yuk, Min-zai, Lamyaw, La-ba, Lai-ma, Galau, Hpau-yu, She-zang, Mang-dawng, Chyin-yu, Hang-kau, Wa Na, Hkangda, De-tang, Lazuk, Waw-ne, She-jaw, She-zaw,Na-buk …………… matut nna latsa(100) hta nyawm ai htinggaw mying ni naw nga ai.

NUNG/ RAWANG AMYU LAKUNG

Dinghkang Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Nga Ya Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hkang Hti Lakung Lama Htinggaw Mying ni[/#]
Lang Wang Dawng Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Daha Wang Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Nawng Ran Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hta Dawng Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hkizi Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Marai Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hkrang Hku maga de nga ai Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Machyang Dinga maga de nga ai Lakung Lama Htinggaw Mying ni

LISU/LAMUN AMYU LAKUNG

Lisu Amyu Lakung ni hta Htinggaw Mying san san rai nna n nga ai hpe hkaja chye lu ai. Shara ginra hkan nna, magam bungli ni hpe hkan nna mying shamying let yat yat sha Htinggaw Mying ni byin tai wa ai re lam chye lu ai, lawu de ka sang lang ai ni gaw madung Htinggaw Mying ni rai nna dai Htinggaw Mying ni a npu e kahtap shamying ai Htinggaw Mying kaji ni mung law law bai nga wa ai hpe chye lu ai.

•  Ngwa Za-hpa (Ngwa Hpa) 9. Tungkya Hpa

•  Nu Hpa(Nu Za-hpa) 10. Ju Kya Hpa

•  Je Za-hpa(Bya Hpa) 11. Zio Hpa

•  Leme Hpa 12. Gwa Za-hpa

•  Wo Hpa ni rai nga ma ai. 13. Shi Hpa

•  La Hpa 14. Law Kya Hpa

•  He Za-hpa 15. Li Hpa

•  Likya Hpa

(kaga ndai kaw nka shalawm ai Htinggaw Mying law law naw nga ai hpe maram chye lu ai.)

LACHIK AMYU LAKUNG

•  Mading Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Galau Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Lanam Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Jawn Chaw Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Lagwi Lakung Lama Htinggaw Mying ni

LAWNGWAW AMYU LAKUNG

•  Zawng Buk Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Lang-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Hkawng-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  La-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Ba-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Tau-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Chaw-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Saw-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Yaw-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

•  Hpawk-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni

                                                                                   Credited to: www.kachinnet.net

Jinghpaw Hpyendap Labau Daw I The Kachin In 1898

          Shawng ningnan e (Kachin) Jinghpaw amyu ngu ai ni Manmaw Military Police, Battalion hta shawng hpyen lahkawn jashawn ai gaw, 1898 ning April shata langai ya shani kaw nna rai sai. Dai hpang kaw nna shaning shagu rangrut lahkawn jat nhtawm Jinghpaw ma ni a matu, Hpyen Dap Kaja hta shang lawm lu na ra ai majaw, sakse hkam ai laika hpe ndai shan hpraw du wa ka da ya sai.

Lt; Col.H.Lang Try (Retiredate-) 28th . Bombay Pensioner Burmar Military Police and Deputy Commissioner, Burma Commission Dated 23rd march 1898.

Lahta Myen Mung a dingdung sinpraw maga Myitkyina hte Manmaw bumga ni Miwa hte Myen ga jarit reng na matu English asuya hkawhkam amu gun hpai ai du ni gaw; Jinghpaw ngu ai Kachins amyu hte kayau nga ai, Miwa hte Sam. (Chinese and Shans) amyu ni hpe, English British Empairya hkawhkam a uphkang ai kata e lawm lu na matu hpajang dat sai.

Bumga na Jinghpaw ngu ai masha ni hte myit hkrum lam lu la na matu, Hpyen Du Lt; Col. Langtry hte Kala hpyen ma marai 150 Military Police dap kaw nna, dai du wa a uphakng ai npu e bumga hkan na kahtawng ni hta (Column) kalam hkawm na matu hpyen ma ni hte shangun dat sai, dai kalam hta lawm ai shan hpraw du ni,
1.Mr. HF. Hertz, D.S.P. of the Bhamo Civil Police,
(Manmaw Pya da du kaba re.)
(Bum ga de gawan hkawm na matu hte, jasan jaseng na lam)

1898 ning March shata 23 ya shani Manmaw mare kaw nna kalam rawt lung wa masai, dai kalam ni Mungwai, Maikung, Hpakum, lam hku hkawm ma ai, dai lam hku hkawm ai ni, Sadon kahtawng ngu ai kaw, grai ru yak ai hte 1898 ning March shata 28 ya shani du lung wa sai. Dai Sadon mare e du ai shaloi, (Mungwan Valley) Nshawn Hka waw ra hkran de na, Miwa hpyen marai 60 Asuya Hpyen ma ni hpe, hkap gasat ai majaw nayi chyen mi dang gap hkat sai.

Dai shaloi asuya hpyen ma ni hpang maga de, hpa hkala nba nhkrum ai sha, Miwa hpyenla 4 si nhtawm masum gaw hkala hkrum ma ai. Marai 19 hpe gaw bawng chyahkrung rim la lu sai, nam laja ai kata grup yin de nna nhtu hte, Jinghpaw masha nkau mi htim gasat kahtam wa ma ai majaw, Lt. Col. Langtry Du wa a hkra lata lahpum e loi mi kahtam hkra ya ma ai hte, Manmaw Military hpyen dap na Jinghpaw hpyen ma lahkawng hpe mung, loi mi kahtam hkra kau ya ma ai.

2. Dai shana Sadon kahtawng e yup nna hpang shani, “Sengmai” ngu ai kahtawng de bai sa wa yang, Miwa hte Jinghpaw gayau ai hpyen hpung loi mi bai hkap nga ma ai, shanhte gaw a kajawng sha bau dum dat ma hte, htim gasat ma ai rai nna anhte a manang Jinghpaw ma langai mi hpe nhtu hte kahtam hkra ya ma ai.

Dai hpang shani shara kaga” Maibat kahtawng” de bai sa wa yang, nam lam kaw nta ginsum ni gap tawn rai nna, hpyen marai 60 daram grai n-gun rawng ai hku hkap gasat ma ai. Anhte sa wa na lam gaw Nshawn hka maga. “Mongwan” ngu ai mare de rai nga ai. Dai grup yin e nga ai ni gaw, Jinghpaw amyu ni hkrai rai nna, miwa ni hprawng mat sai majaw, Jinghpaw masha ni hte jinghku hku na matu, gumhpraw kumhpa ni garan gam jaw ai hte, hpang de anhte Inglik masha ni hpe adum nga mi nga nna, Inglik Hkawhkam Asuya ni tawn da ai, arawng aya masat ai laika ni Manmaw ga Jinghpaw Du ni hpe garan jaw da sai.

(Arawng laika, Gobernment Of India, Government Of Burma, I.G. P Burma, ) (Lt. Col. S.C.E.PEILE,) nga ai Duwa gaw dai arawng aya laika ni garan ya na matu, Mr. Hertz hte Lt. Col. Langtry Du wa hpe kaja dik ai, tsun na shara nrawng ai masha ni hpe garan ya na matu ap ya ai hte maren garan jaw da sai rai.

Dai shaloi ndai lwu e madun tawn ai Du ni hpe jaw da sai,
(1) Hkudung Duwa Zau Doi,
Bayin gyi sanat 2 hte Certificate, Hkudung.
(2) Maru Duwa Zau Ba,
Bayin gyi sanat 2 hte Certificate, Maru yinlung shan.

(3) Sinlum kaba Duwa Gauri Naw,
Bau langai, hte Certificate.
(4) Mungloi Duwa Lazing La Doi,
Shang mun palawng langai, Certificate.
(5) Hpalang Kumje Duwa Lagat Naw,
Bayin gyi sanat langai, Certificate.
(6) Maikung Duwa Zau Li.
Sawng pyawng sanat langai, Certificate.

Dai hpang “Kachins Military Police” ngu nna shamying lu na matu, Jinghpaw ma ni hpe arawng aya hte hpawn bumga shara shagu hkawm na matu, nkau mi hpe shata 3 na shabrai, nkau mi hpe shata 2 na shabrai, htuk jaw dat nhtawm, Jinghpaw bumga de kawan hkawm shangun sai.

3. 1889 ning Miwa ga hte Myen ga ginhka na matu, lamu ga jarit reng na rai nna, Inglik Asuya ni gaw Commission langai mi hpaw dat sai, dai Commission hpe “ Burma Chinese Boundry Commission” ngu ai rai nga ai, dai Commission hta ndai Du ni lawm ma ai. 1. Mr. Hertz , 2 Sir Herbelt, 3. Mr. Thirkell White, dai Du ni gaw Myen ga hte Miwa ga lamu ga jarit tawn da sai.

Garan ginhka lawn da ai lamu ga jarit ni gaw,
a. Namhkam makau Nmau Hka mayan.
b. Manmaw lahta bum ga Miwa ga jarit.
c. Myitkyina sinpraw maga Miwa ga jarit ni rai nga ai.
Dai shaloi shanhpraw Du ni hte Burma Military Police hpyen ma ni Ru, hkawm shing grup nna, buk shadaw ni jung da ai hte lamu ga jarit reng da ngut sai.

Dai shali hkawm ai hpyen ma ni gaw, grai jam jau ai hte lam ding yang nlu hkawm ma ai, lam madung kaw nna nam hku law malawng hkawm ma ai, shana aten hta mung hkawm ra ai, shara nkau mi hta hpyen gasat ra ai majaw, shara ra hta Lt. Langtru Du wa a hpung ni bomb shatai nna kawa ju kapaw nna, attack galaw ma ai, shaloi na hpyen ma ni gaw law malawng (PANJAS) Panjabi ni rai ma ai.

Dai aten hta na Jinghpaw masha ni gaw, Jau hkyen ka let hpyen majan gasat chye ma ai majaw, Lt. Lanhtry Du wa a hkra lata lahpum hpe sa lu kahtam ya ma ai.

Ndai Lt. Lanhtry ngu ai Du wa gaw, Jinghpaw ni hte shawng jinghku galaw sai hte anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni a matu sakse hkam ai laika maumwi mausa ni law law, shi ka da ya sai rai.

Dai hta n-ga (CHINESE EVACUATED COMMISSION) ngu ai GEOGRE V hkawhkam wa a hpyen hpung ni hte Military hpyen hpung hpe woi awn let, “Pangigum” Miwa ga jarit reng ai hta, mying kaba dik ai arawng aya hpe mung shi lu la nu ai. Jinghpaw ni hpe Inglik hpyen amu hku nna, shagrau sha-a arawng sadang jaw ai hte nhkru nhtawm ding man ai amu hta sakse hkam da ya ai. Sinpraw Myen mung a lahta daw bum ga hkan nga ai nlaw la tim, matsing da mai ai amyu langai mi rai ma ai nga nna, Magazine maumwi laika ni hta ka bang da ya sai rai.

(GRUYERE CHESE MAGAZINE kaw na)

4. 1904-5 ning laman hta Myitkyina Mali Hkrang Walang de Inglik Hkaw Hkam Asuya ni bai gasat shang wa ma ai. Dai majan shara hpe “Wa wang” ngu ai hku hpyen hpung ni hte shang bang wa ma ai, dai lahkawng ning laman hta e Jinghpaw mung a dingdung maga Myitkyina, Mali hka hte Hkrang hka hku ginwang gasat la ngut sai.

Dai shaloi ningbaw tai nna Asuya ni hpang maga de lawm ai masha ni gaw, Hpo Htet, Maung Wa, Lakyang , Jasen Sharaw, ndai masha ni lam woi ai hte shang bang wa ma ai. Dai majan hta hkahku Du Ning hkrin 2 mung si lawm mat ma ai. (Hpaw Lam Gawngli, Hka Shang Uma Naw), Dai majan hta Inglik shanhpraw, Du langai mi mung si lawm sai.

Dai hpang 1910 ning kaw nna, Jinghpaw ngu ai amyu masha ni hpyen amu hta, kang-ka ai hte hpaji ningli nchye nchyang timung dinghpring ai a majaw, sinna mung de nna du sa ai Inglik masha ni hte American sasana hpung ni, Myen mung e du nna masha htam(100) na htam (15) Jinghpaw ngu ai amyu ni hpe tsun kajai gumhkawng wa masai.

Jinghpaw amyu masha ni hpe prat ningnan de sharawt la na matu, American Sasana hpung ni hte Inglik Asuya ni jawm myit yu ai shaloi, hpaji jaw na hte myi jahpaw la na lam hta, 1910 ning hte (Procedure) ngu ai htung laika lajang ya na hte, Gumhpraw Rs. 100,000 (lap sen mi) hpe 1925 ning du hkra lajang ya na matu san da sai.

Jinghpaw amyu masha ni hpe rawt kaba wa lu na matu hte masha a lahkam dep lu na matu, ndai lawu e mying rawng ai shanhpraw Du yan sakse hkam ai hte ka hpajang da ya sai.

5. a. Capt.J.H.Green.
b. Excellency Sir.CHARLES INNES, Rangoon Club Luncheon.
Lawu Myen mung hte lahta Myen mung sinpraw maga de nga ai masha ni gaw, Inglik ni du ai shaloi bu hpun palawng ni gaw, ndai zawn rai nga ai.
Lawu Myen mung hte lahta Myen mung ka-ang e nga ai masha ni gaw, Myi man chyang nna bu hpun ai gaw Lungyi rai nga malu ai. Jinghpaw ni palawng chyang lawng ta galu, hpun ma ai. Azi num ni gaw gumhpraw hte galaw ai natsun kai ma ai. Bunghkaw gaw hkyen chyang hkaw ma ai. Nkau mi gaw hpraw ai hkaw ma ai.
Hkahku ngu ai Jinghpaw masha ni gaw, Hpaw maw n-ga hta ri hte galaw ai jinghpa hta Sharaw kawng kap nna hpye ma ai. Dai ni gaw Jinghpaw masat ai lam re. Dai masha ni hpe Hkahku Kachin nga ma ai.
Kaga Mungdan kaji ni hte shadawn yu yang, Jinghpaw amyu ni gaw Malaya masha ni zawn, grai ding hpring nga ma ai. Myen mung ting hta rai yang, kaga san rai nna galu kaba wa na lam lajang ya ra ai. Malaya State ga ma zawm, lu su nga mai hpaji hparat chye ra ai. Amyu hku hkan nna sawn yu yang, masha law dik gaw Myen masha ni rai nga ma ai.

Amyu kaji nna nlaw ai gaw, Sam(Shans)Talaing, Karens, Kayan, ndai amyu ni gaw bum layang, shara shagu hta 10 hta htam mi nga nga ma ai.

6. Rai timung Jinghpaw masha ni hpe gaw anhte Inglik sinna masha ni lahta Myen Mung hpe lu la ai 1889 ning hta mu lu ai hku rai yang, Jinghpaw amyu sha ni hpe Myen ni malap kau da manu ai, ngu nna myit la sai.

Manmaw ga gaw, Myen ni nga ma ai, makau grup yin bumga hte Mali hka mayan hku gaw, Jinghpaw masha ni nga ma ai. Mali hka a sinna maga bum ga pa layang ni hta mung, Jinghpaw ni nga ma ai. Chins ngu ai Hkang masha ni hte matut mat nga ma ai.

Ndai bum ga masha ni hpe rawt kaba wa na lam hte, hkam kaja lam lajang ya lu yang, asak galu ai hte, Myen ga hte Siam, Indo-china, Mungdan kaji ni zawn rawt kaba wa lu na matu, sakse hkam da ai rai.

7. Munghpawm Myen mungdan hta lawm nga ai Jinghpaw hte amyu kaji ni hpe, Hkaw hkam hpyen amu hta n-gun atsam hte myit ja nna, nhkrit nkang shakut wa lu na matu, ndai lawu e madun tawn ai mungdan kaji ni zawn ngwi pyaw ai mungdan byin lu hkra shakut shaja ya ra sai.
(1) Australia, (4) Polynesians,
(2) Aboriginess (5) South Sea Islanders,
(3) Ngggritos, (6) Malayas.
10 ning, shing nrai, 100 ning, 1000 (hkying mi) ning, garai ndu yang, anhte nhtoi 90 ya sa ai mungdan ga de nna du sa ai English masha ni gaw loi ai hku nna raitimung, abwi sha hku raitimung, n-gun marai hte dang di lu ai daram tam sagawn yu nhtawm, Jinghpaw masha ni hpe anhte Myen Mung masah nre ai, jan shang ai ga, England mung de nna sa ai English masha ni gaw, ra ai daram Jinghpaw hte Myen ga e nga ai amyu kaji ni hpe hkum tsup ai hku galaw ya ra ai nga nna Capt. J.H Green hte Sir Charles ngu ai shanhpraw Du yan gaw anhte Jinghpaw hte Myen mung e nga lawm ai amyu kaji ni a matu, sakse hkam ai laika hpe Magazine maumwi laika hta ka bang da ya sai rai.

                                                        [I]JINGHPAW HPYENDAP LABAU LAIKA
                                                     PENSION HPUNG BHAMO 1954 (Page 1-8)[/I]

                                                           Credited to: www.kachinnet.net

K.I.O. (KACHIN INDEPENDENCE ORGANIZATION) K.I.A. (KACHIN INDEPENDENCE ARMY) HPAW MAT WA AI LAM

1950 ning a hpang daw kaw nna Wunpawng ramma ni mungmasa hta ram ram myi hpaw myitsu myit rawt wa magang nga sai. Grau nna gaw lahta tsang hpaji sharin hkaja la lu ai ramma ni a lapran hta mungmasa hprang wa ai madang ram ram tsaw wa nga sai. Wunpawng dakkasu jawngma ni a kata e prat dep mungmasa shamu shamawt lam ni law law nga wa sai rai nga ai.

1957 ning hte 1958 ning grup yin hta e Wunpawng dakkasu jawngma ni ahkyak madung hku myit yu mang yu ai hta lawu de na lam ni mung lawm nga ai.

1. Pang Lung Ga Sadi hte n bung n pre ai hku PH.S.P.L. asuya a hkrang shapraw sa wa ai lam.

2. HP.S.P.L. asuya gaw mungdaw ni hpe Colony, mayam jasat jasa hku up sha nga ai lam (mung daw kata na nhprang kun rai ni hpe ra ai made shaw la nna mungdaw rawt jat lam hpa n galaw ya ai majaw ndai hku tsun lu ai lam rai nga ai.)

3. Munghpawm Asuya gaw mungdaw ni hpe sut masa, mungmasa hte shinggyim nga sat masa ni hta laba ga-up jum tek kau nhtawm amyu kaji ni mat mat hkra ladat amyu myu shaw let up hkang nga ai lam.

4. Mungdaw ni hten run grit nem wa nga timung Myen amyu sha ni law malawng shanu nga ai Myen Mung ginra daw rawt jat, hkik hkam galu kaba jang ram sai ngu ai masa hpe HP.S.P.L. asuya magra jum hkrang shapraw wa ai lam. (Wunpawng Mungdan daw chyen ni rai nga ai U-di U-ga Lai Sai ga hpe Myen Mung de pawng bang la kau ya ai, Hpi Maw, Gaw Lang, Kang Hpang hpe Miwa Mung de dut sha kau ya ai kumla ni hpe yu nna mung lahta na hte maren tsun lu nga ai.)

Lahta na lam ni hte seng nna rawt jat ai Wunpawng dakkasu jawngma ni gaw ta tut mungmasa bungli galaw nga ai Wunpawng salang ni hpe HP.S. P.L. asuya hte mungmasa ku ntsa e Paliman kata dara na hku law law lang shadut hpaji jaw yu nga masai.

Raitimung mungmasa salang ni hku nna lam amyu myu a majaw jawngma ni hpaji jaw ai lam hpe ta tut hkrang shapraw sa wa lu ai lam n nga ai. Ndai lam gaw Wunpawng sha ni a lu ging ai ahkaw ahkang ni hpe Myen Mung asuya hte mungmasa ku n tsa e gasat dara nna sha gara hku mung nmai byin sai ngu ai hpe adan aleng wan dan ai hte bung nga ai. Mabyin masa ndai ni gaw lam mi hku tsun yang, Wunpawng sha ni a ahkaw ahkang hpe laknak lang rawt malan nna sha lu la mai sai lam ja ja madi madun ai hte bung nga sai. Dai zawn re ai mabyin masa ni e htu ganawng ai hte maren Wunpawng dak kasu ramma ni gaw Munghpawm HP.S.P.L. asuya hpe laknak lang rawt malan nna Wunpawng sha ni lu ging ai shinggyim ahkaw ahkang ni hpe gasat la na matu tawk hprut dawdan dat masai.

[B]7 MAJAN (7 STARS) HPUNG HPAW AI LAM[/B]

1957 ning kaw nna Rangoon dakkasu Wunpawng jawngma ni gaw laknak lang rawt malan hpung hpaw na matu tau hkyen lajang hpang wa masai. Tau hkyen lajang ai lam ma hkra hpe lit la galaw gun hpai sa wa lu na matu ningshawng hpung langai hpe 1957 ning htum wa de hpaw shabawn dat masai. Dai hpung hpe 7 Majan Hpung (7 Stars)’ngu nna shing teng masat jaw masai.

Hpung salang marai 7 san da ai hpung rai n htawm shana ningsin kaba 7 Majan shagan pru ten hta she shim dik ai hku bawngban zuphpawng galaw nna woi shamu shamawt ai hpung re ai majaw dai hpung hpe 7 Majan Hpung’ ngu shamying ma ai. Dai hpung gaw K.I.O. a ningshawng hpung ngu yang mung n shut nga ai. Hpa majaw nga yang hpang e dai hpung kaw nna K.I.O. matut paw pru wa sai majaw rai nga ai.

Dai hpung hta lawm ai salang ni gaw:-

1. Salang Zau Tu. (Ningbaw)

2. Salang Hpauyu Tu Lum (Shawng na Amu Madu)

3. Salang Mali Zup Zau Mai.(Hpang e galai ai Amu Madu)

4. Salang Pung Shwe Zau Seng (Hpung Salang)

5. Salang K.D. Brang Gam (Hpung Salang)

6. Salang Na Hpaw Gun Jawng (Hpung Salang)

7. Salang Malang Shawng (Hpung Salang) ni rai nga ma ai.

Dai Salang ni hta na hpung ningbaw tai ai Salang Zau Tu gaw hpang e K.I.A. Dap Awn Daju, V.C.S. (Vice Chief of Staff) byin wa sai. Dai magam bungli gunhpai nga yang 1975 ning hta hkrat sum mat wa sai. Salang Mali Zup Zau Mai* gaw ya e K.I.O. Ginjaw Ningtau Tingnyang Up hte K.I.A. Dap, Dap Awn Daju, C.S. (Chief of Staff ) bungli gunhpai nga ai Du Kaba Zau Mairainga ai.

*2001 February 20 ya shani kaw na hkring sa mat sai.

Salang Pung Shwe Zau Seng gaw K.I.O. hpaw ai hpang K.I.O. a shawng nnan lang na Ninggawn Amu Madu (Gen. Secretary of K.I.O., Central Committee) bungli gunhpai nna Du Kaba Zau Tu hte rau 1975 ning hta rawt malan ginra shara mi kaw hkrat sum mat sai Salang Kaba Pung Shwe Zau Seng rai nga ai.

Dai 7 Majan Hpung hta lawm ai salang ni gaw ngang kang ai myit dawdan lam hte dam lada ai hku masing jahkrat nhtawm hpung a shamu shamawt lam ni hpe woi galaw hpang mat wa masai. Shawng nnan e mungshawa daw tsa a myit hpe chye lu na matu mungshawa lapran de shang nhtawm sawk sagawn ma ai. Dai zawn shanhte mungshawa a myit hpe manaw yu ai shaloi bum nga masha, yi sun hkauna masha hte matsan masha gaw yawng ngu na daram rawt malan hpung hpe tsep kawp madi shadaw ai lam mu chye lu masai. HP.S.P.L. asuya amu gun Wunpawng sha ni mung law malawng gaw n-gup aga hte myit masin hku nna rawt malan hpung hpe aja awa madi shadaw n-gun jaw ma ai. Dai zawn n-gun madung rai nga ai mungshawa a teng man ai madi shadaw lam hpe lu tawn sai majaw 7 Majan hpung salang ni gaw grau grau myit n-gun rawt ai hte rawtmalan bungli ni hpe da ting sa wa masai.

Kaga amyu sha ni a n-gun jaw madi shadaw lam hpe lu la na matu hte rawt malan hpaji hka ja la na matu 7 Majan Hpung Ningbaw Salang Zau Tu hte Amu Madu Salang Mali Zup Zau Mai yan gaw 1958- 1959 ning jawng dat laman hta shawng shawng kaw nna rawt malan nga sai Kayin rawt malan hpyendap de sa du masai. Kayin rawt malan hpyen dap kawn na bai nhtang du wa ai hpang 7 Majan hpung salang ni langai hte langai bungli lit garan nhtawm hpaji hkaja mat wa masai. Salang Zau Tu gaw hpyen lam hkaja sai. Salang Mali Zup Zau Mai gaw up hkang lam hkaja nhtawm Salang Pung Shwe Zau Seng gaw mungmasa lam hkaja la nu ai.

Shingrai 7 Majan salang ni gaw shanhte a kata tau hkyen lajang lam hkum tsup wa sai hte shanhte hpaw sa wa na laknak lang rawt malan hpung hpe ta tut woi awn na myitsu ningbaw langai jawm tam masai. Yawng myit hkrum ai hte 7 Majan hpung ningbaw Salang Zau Tu a kahpu Du Kaba Zau Seng hpe ningbaw tang san masai.

Dai ten hta Du Kaba Zau Seng gaw Kaya rawt malan hpyen dap, Dap Ba 1, Maw Chi Maing, kaw dap up galaw nga ai rai. Du Kaba Zau Seng gaw Britisha prat English tsang 10 awng tawn ai, hpaji chye masha langai mi rai nga ai. Britisha prat hta hpyen shang nna Kai Chyan Du (I.O.) bungli gun hpai yu sai. Dai hpang 1949 ning Du Kaba Naw Seng P.N.D.F. hpaw ai shaloi Dap Ba 1, (1st. Bde.) hta Major hte B.M. bungli gunhpai lai wa sai. 1950 ning hta Du Kaba Naw Seng hte hpung ni Miwa Mung de shang mat wa ai shaloi machyi kaba hkrum nna lam e hkring nga mat nu ai. Machyi mai ai hpang Kayin rawt malan dap de du mat wa nu ai. Dai hpang Kaya rawt malan dap kaw rawt malan bungli matut gunhpai nga ai wa rai nga ai. Shi gaw prat dep hpaji chye nhtawm ta tut rawt malan bungli hpe aten galu gunhpai yu sai re ai majaw Wunpawng sha ni a matu kamhpa ging ai rawt malan ningbaw langai mi byin tai lu na ngu myit mada kamhpa ai majaw 7 Majan hpung kaw nna shi hpe jawm lata sai lam rai nga ai.

7 Majan hpung ni gaw shanhte yaw shatawng shada ai lam, shanhte myitmang ai lam, shanhte dawdan ai lam ni hkum tsup hpe Du Kaba Zau Seng hpang de laika hte bawngban jahkrup dat masai. Du Kaba Zau Seng mung 7 Majan hpung ni lajin dat ai lam hpe hkap la sai lam, raitimung laknak lang rawt malan hpung langai hpaw sa wa na ngu ai gaw n loi ai majaw shi hku nna myitsu ai Wunpawng Salang law law hte naw bawngban yu ra ai lam shiga htang shana dat u ai. 7 Majan hpung salang ni mung shi ra sharawng ai hte maren Du Kaba Zau Seng hpe myitsu ai Wunpawng salang ni hte jahkrum ya masai.

1959 ning hta Du Kaba Zau Seng, Salang Zau Tu, Salang Pung Shwe Zau Seng ni Myitkyina mare de du lung wa masai. Shanhte gaw Myitkyina de du ai shaloi 7 Majan hpung Amu Madu Salang Zau Mai, K.B.H.S. jawng up Sara Kaba Brang Seng hte kaga Wunpawng myitsu salang ni lawm nna bawngban zup hpawng galaw masai. Dai zuphpawng hta salang yawng myit hkrum ai hte Wunpawng laknak lang rawt malan hpung hpaw sa wa nna rawt malan hpyen dap hpaw shagreng mat wa na lam dawdan masai. Bai, Du Kaba Zau Seng hpe rawt malan hpung ningbaw tang san nhtawm 1960 ning hta nam rawng hpang na hku yawng myit hkrum masat masai.

Nnan nam rawng hpang wa ai shaloi arang shatai na matu Du Kaba Zau Seng lu tawn ai sinat hpan hkum lau 40 gumhpraw sen 30 hte tut hkai jak (W/T Jak) langai hpe sa la na dawdan masai. Dai arung arai ni hpe Kothoolei 5th. Bde. Dap Up Du Kaba Lin Htin a lata hta ap da ai rai nga lu ai. Dai arung arai ni hpe sa la na matu Gyung Dau hte Lahkaw yan hpe Kayin Mung de dat masai. Dai yan hpe Myen ni Rangoon kaw hkap rim la kau ya ai gaw dai ni naten shiga n na lu mat sai. Dai marai 2 hpe Myen ni lu rim la nna shiga brawng mat ai jaw e dingbai dingna law mat nna 1960 ning hta nam rawng hpang na ngu ai masing hten run mat nga sai. Dai zawn re ai dingbai dingna a majaw Wunpawng myu tsaw salang ni gaw rawt malan npawt nhpang de gaw la na manghkang kaba hte hkrum kadup masai. Raitimung shanhte gaw myit n daw ai sha byin mai na ladat amyu myu tam sawk yu masai.

Wunpawng uhpawng kata laknak lang rawt malan majan langai bai paw pru ra sai lam hpe ma byin tara e nan hpyi shawn ya nga sai hte maren mungshawa a n-gun jaw, madi shadaw lam ni hpe tsep kawp lu tawn sai re majaw Wunpawng myutsaw salang ni gaw aten n garawt nga ai sha ayak ahkak law law a lapran e mai byin ai madang hte Wunpawng myutsaw dap snr. Wunpawng rawt malan hpyen dap hpe hpaw hpang na matu tawk sek dawdan dat masai.

Rawt malan hpung hpe hpaw hpang na matu Du Kaba Zau Seng gaw 1961 ning February shata praw 5 ya shani lit nga ai salang ni hte lahta Sam Mung daw, Lashio mare Lunglaw Pa kaw zuphpawng galaw nu ai. Dai zuphpawng hta du dung lawm ai salang ma hkra myit mang langai, nsen langai hte “Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung, K.I.O.” hpe hpaw shabawn dat masai. Bai, matut nna “Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpyen Dap (K.I.A.) hpe mung awng dang ai hte hpaw dat masai. Dai hta mung, ningbaw hku nna Du Kaba Zau Seng hpe sha jawm tang sharawt nhtawm shi a ningtau hku nna Salang Zau Tu hpe tang sharawt masai. Dai zawn K.I.O.hte K.I.A. hpe awng dang ai hte hpaw shabawn dat lu sai re majaw, dai shani February 5 ya hpe Wunpawng sha ni a “Rawt Malan Nhtoi’ shani ngu masat tawn masai.

Dai zuphpawng gaw Wunpawng labau hta ahkyak dik ai zuphpawng langai mi rai nga ai ngu tsun lu nga ai. Hpa majaw nga yang du na aten na Wunpawng sha ni a kam maka ni hpe jum tek hparan sa wa na Wunpawng rawt malan majan hpe dai zuphpawng hta hpaw hpang dat lu ai majaw rai nga ai. Dai shani kaw nna Wunpawng sha ni a laknak lang rawt malan majan gaw mungkan hta shingna gayat hkra mat wa sai rai.


[I][B]Marip H. Naw Awn.,Laika., Wunpawng Labau Ginshi[/B][/I]

                                                                     Credited to: www.kachinnet.net

JINGHPAW HPE KACHIN NGU AI LACHYUM

          Jinghpaw hpe ya na prat dai ni du hkra, Hokawng ga hkan nga ai, Jinghpaw ni hpe Kachin n nga ma ai. Dai gaw, Myen, Kala, Miwa ni Jinghpaw ga n brat ai majaw tsun shai wa ai re. Myen laika shara ra hta “Chinhpaw”, Shara ra hta “Sinhpaw”nga nna ka da ma ai.

Mr.Cooks, Myen mung labau laika hta ndai Chinhpaw,Thienpaw, Sinpaw, Sinpo ngu ai ngu ai amyu ni gaw Jinghpaw ngu ai Kachin amyu langai sha rai ma ai, nga nna ka tawn da ai.

Dai kachin ngu shamying ai ga npawt nhpang gawn dan na nngai. Moi Hkristu a prat 1837 ning, Manmaw ga a lahta de Mali hka hku Mogawng ga du hkra hkawm yu ai sara wa gaw, America hkalup hpung a dat kasa wa rai nga ai. Dai sara a mying gaw sara Kinked nga ma ai, dai prat na Myen hkawhkam gaw Bagyidaw hpaya rai nga ai. Dai hkawhkam wa a hpyen bu langai mi gaw, Kahkyeng kahtawng na Lahtaw Kahkyeng du wa rai nga ai.

Sara Kinked Hkahku ga de lung na matu, lam woi manang langai mi hpyi wu ai shaloi, Kahkyeng du wa ngu ai hpyen bu wa hpe dat dat ya wu ai.

Dai Sara gaw na mying hpa rai ta? Ngu san jang, Kahkyeng wa ngu, tsun dan wu ai hpe, masha amyu mying hku myit htai sawn la nna she, ga n-brat ai majaw Kahkyen ngu ka kau wu ai.

Dai hpang 1868 ning Mandalay Mindon Min a lak-htak e, Saleden hpyen du wa mung Lahta ga de lung na myit lu ai hte Rangoon mare na America sasana ni hpe lahta mung a lam san jang, sara Kinked America mung de shana ai shi a laika shaw madun mu ai shaloi, hpyen du wa mung Jinghpaw amyu hpe shawng na Sara sa shamying ai hte maren ka bang da nu ai.

Moi na Myen ni a labau laika ni hpe sawk hti yu ai shaloi Jinghpaw hpe, Sinhpaw, Sinpaw nga nna ka da ai hpe mu lu ai. Ya ndai English asuya a lakhtak du yang she, dai sara yan hpyen du wa a ga hku hkan nna Kahkyen ngu nna bai shamying ai re. Dai hpe ya tsun nga ai Kachin ngu bai shamying wa masai.

Sara Kinked, Kahkyen ngu nna ka shamying kau da ai hte, Sara Hanson a Jinghpaw ahtik labau gawn ai laika ni hta mu lu ai law. Sara Bronson gaw, Jinghpaw hpe Singhpo ngu nna ka da ai. Sara Rose hte Sara Mason mung Kahkyeng amyu gaw Kayin amyu hte baw sang naw ni ai nga nna ka da ma ai.

Dai majaw Kachin ngu ai mying nnan gaw, Kahkyeng wa ngu tsun dan ai kaw na htawt shai lai hkrat wa ai re.

Hpaji tam ai ma ni chye na matu sawk la dan dat nngai law. Nkau mi tsun ai gaw Myen ni Jinghpaw ni hpe nau nju ai majaw namsi hkri ai hte shadawn nna shamying ai re nga ma ai, nkau mi gaw Myen ni, Jinghpaw ni manau manau nga ai hpe mu nna ka mayu la ai amyu ngu shamying ai re nga ma ai. Ndai ga yan a sakse npawt hpe gawn lu we ai law. Dai majaw dai ga yan gaw nteng sam ai ngu da we ai. Hkang, Kayin, Balawng, Naga, Lisaw, ni mung Jinghpaw hte bawsang matut ai ni rai nga ma ai.

Mt. Sut Nau, Kaihtik.

 Lahta de tang madun ai lam ni gaw yawng a shawng nnan na JINGHPAW shi laika kaw ka dat ai lam rai nga ai. Dai shi laika hpe; ( Editor, Gustof A. Sword, A.B Mission, Kutkai via Lashio,Ningbawng Manang ni, Sara M.Robbin, D.I.S, U Shan Lun, B.A. ni galaw shapraw nna manu gaw lap 2 /- rai nga ai. [/I]

 Jinghpaw Wunpawng sha ni hte dai ni na sut masa, 2000 Millennium, By Lasi Bawk Wa

                                                                                Credited to: www.kachinnet.net

PANGLUNG ZUPHPAWNG

[B] PANGLONG ZUPHPAWNG
Daw Kaba VII[/B]

1947 ning gaw, Jinghpaw mung labau hta grai laklai ai, grai ahkyak dik ai, grai matsing hpa shaning rai nga ai. Hpa majaw nga yang, 1947 ning lapran e, anhte Jinghpw ni a gam maka hpe, anhte nan maw mawn hpang wa ai shaning rai nga ai.

Kasa Lata Sai.

1947 ning, January shata laman hta Myitkyina Ayebeng wa gaw ngai hpe, Sammung Panglong mare 5-7-47 ya shani, Bumga Masha ni a zuphpawng hpawng na re majaw, zuphpawng sa lawm na matu Jinghpaw Kasa salang lata da na shana ai.

Dai majaw, 29-1-47 ya shani, Ginwang shagu na mungdu salang ni hpe Myitkyina de shaga zuphpawng nhtawm, Jinghpw Hpaga Hpung ni a modaw gram ginsum hta hpawng let, zuphpawng sa lawm na kasa salang marai (8) hpe lata san da saga ai. Dai kasa salang ni gaw, lawu de na hte maren rai nga ai.
1. Sama Du wa Sinwa Nawng Ningbaw, Kamaing.
2. Wabaw Zau Rip Amu Madu, Myitkyina.
3. Salang Dingra Tang Kasa, Putao.
4. Duwa Htingnan Gum Ja Kasa, Sumpra bum.
5. Duwa Karing Naw Kasa, Sumpra bum.
6. Chyinghtawng Duwa Zau Naw Kasa Sadon.
7. Duwa Nding Tawng U Kasa Hukawng.
8. Sara Chang Zung Kasa Lawhkawng.

Hpang shani Panglong zuphpawng de rawt sa wa na re majaw, dai shana jang Jinghpaw Hpaga Hpung rung gawk e, Lahta de na Kasa salang ni hte kaga Kunghpan Hpung hte Pawngyawng Ram Rawt Hpung ningbaw ningla ni gaw, zuphpawng hta sa tang shawn na Mungga hpe bawngban myit hkrum daw dan da saga ai.

[B][I]Jinghpaw Ni A Mungga Laika[/I][/B]

1. Myen ni hte rau shanglawt la na.

2. Shanglawt lu ai hpang, Jinghpaw ni ra sharawng ai, Jinghpaw mung hpe garan masat la na.

3. Dai Jinghpaw mung gaw, Myitkyina hte Manmaw Ginwang lahkawng lawm na.
4. Jinghpaw hte Myen ni lahkawng maga myit hkrum ai hte Mungdaw lamu ga jarit hpe masat la na.

5. Jinghpaw ni lu ang ai ahkang aya ni lu la hkra, Bumga Masha Uphkang Dap na uphkang lam ahkang aya ni hpe htawt ap la na. Shanglawt garai n lu ai laman hpaw tawn ai Myen Asuya Hpung hta, Jinghpaw hkringmang (Wunji) langai sha lawm ya na.
(a) Dai Jinghpaw Wunji wa gaw, byin wa na Jinghpaw mung a uphkang lam hpe lit la na.
(b) Maigan mungdan ni hte Myen mung Asuya a matut mahkai bawngban ai lam hta bawngban lawm na.
(c) Myen mung a Makawp Maga Dap Wunji wa hpe hpaji jaw na matu, Jinghpaw salang langai san tawn ya na.
6. Munghpawm Myen mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi hkrang ka lajang ai Rapdaw hta, Jinghpaw hte Sam ni shang lawm na.

7. Myen mung shanglawt hi ai hpang, Jinghpaw mung re ni lawm ai Munghpawm Myen Mung Asuya jawm hpaw da na.

8. Jinghpaw mung a galu kaba ngamai lam ni a matu, Munghpawm Myen Mung kaw na ja gumhpraw karum ya na.

9. Lahta de ka madun da ai Jinghpaw ni dawdan sa ai mungga ni hpe, kaga bumga masha ni yawng myit hkrum lawm hkra yaw shada ai.

Panglong zuphpawng hta sa shawn na, lahta na dawdan ai Mungga ni hpe Amu Madu wa e Myen hku ka lajang ngut ai hpang, Kasa salang marai (8) hte myit hkrum lekmat htu da sai. Jinghpaw du salang ni myit hkrum dawdan lekmat jawm htu ai laika hpe Frontier Areas Committee of Enquiry Report Part II laika man 173 hta mu lu nga ai.

[I]Panglong De

30-1-47 ya shani Jinghpaw Kasa salang ni Panglong de rawt sa wa saga ai. Dai shana Manmaw de du ai shaloi, Manmaw Ginwang na Panglong zuphpawng sa na Jinghpaw Kasa salang ni rai nga ai :-

1. Duwa Zau Lawn, 2. Lawdan Duwa Zau La, 3. Sara Maran La, 4. Salang Labang Grawng ni gaw dai jahpawt e rawt mat wa magang sai lam chye lu ga ai. Hpang shani hkan rawt nang sa wa ga yang, Sammung, Sinli Duwa a nta e, Manmaw Kasa salang ni hte hkrum saga ai.

1-2-47 ya jahpawt, Sinli Duwa a nta e, Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni zuphpawng galaw nna, Panglong zuphpawng hta sa tang shawn na Myitkyina Kasa salang ni bawng daw dan sa ai Mungga laika hpe shaw madun, sanglang dan saga ai.

" Ndai Myitkyina Kasa salang ni bawng jahkrum dawdan sa ai laika hpe, nanhte Manmaw de na Kasa salang ni mung myit hkrum lekmat htu lawm yang she, Panglong zuphpawng de matut sa wa ga. Hpa majaw nga yang, zuphpawng hta e anhte Jinghpaw ni yawng myit hkrum sa ai Mungga Laika re, ngu tang shawn na hku re" ngu tsun dan saga ai.

Ndai lam hte seng nna Myitkyina hte Manmaw salang ni gaw, ram ram aten la bawng ban ningdang hkat ai hpang e she, Manmaw salang ni myit hkrum letmat htu lawm ma ai.

(Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni marai 12 e, 1-2- 47 ya jahpawt myit hkrum dawdan lekmat jawm htu da ai laika hte seng nna Frontier Areas Committee of Enquiry Report, Part II, laika man 174 hta mu hti lu nga ai.)

Dai hpang, Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni gaw, Sinli kaw nna Panglong de rau sha matut rawt sa wa saga ai. Panglong de 4-2-47 ya shana de du lu saga ai. Dai shana de hkying 4:00 daram e Nyaung Shwe Sawbwa Saw Shwe Thaike Munghpawm Myen mung a shawng nnan lang na Gumsan Magam (President) wa woi awn ai Sam du marai 5 hte shawng hkrum shaga ga ai.

Sam du ni Jinghpaw du salang ni hpe hkap hkalum shachyen shaga ngut ai hpang, shanhte Sam du ni myit hkrum dawdan tawn ai Mungga Laika hpe shaw madun dan let, sanglang dan mi ai. Sam du ni dawdan tawn ai laika gaw Inglik hku ka tawn da nna, Jinghpaw Kasa salang ni hpe byan dan na matu aten naw la ra ai majaw, zuphpawng hpe htawt jahkring da saga ai.

Sam Sawbwa ni dawdan tawn ai lam gaw, Myen ni hte rau n kanawn ai sha, Inglik ni ra sharawng ai hku bumga masha ni hpe san san uphkang ai npu e naw nga na, ngu ai lam rai malu ai.
5-2-47 ya jahpawt hkying 9:00 hta, Sam du ni hte Jinghpaw Kasa du salang ni bai bawng ai shaloi, Jinghpaw du salang ni a malai, Sama Duwa Sinwa Nawng gaw, Jinghpaw ni myit hkrum dawdan la ai Mungga Laika hta na grau ahkyak ai ni rai nga ai:-

1. Myen ni hte rau shanglawt la na,
2. Shanglawt lu ai hpang, Sam, Jinghpaw mung garan masat la nna, tinang mung tinang uphkang la na,
3. Sam mung hte Jinghpaw mung lawm ai," Munghpawm Myen Mung" ngu jawm masat dai daw la na, ngu ai lam masum hpe Sam du ni myit hprang chye na hkra kahtap sanglang dan wu ai.

Dai shaloi, Sam du ni nkau mi, Jinghpaw ni dawdan sa ai mungga laika hpe chye na ra sharawng wa ma ai. Anhte kadai mung Myen ni a npu e n taw nga ai, maren rap ra ai Demokresi ahkang aya hte maren, tinang a mung tinang uphkang nna, tinang a amyu galu kaba nga mat wa hkra galaw lajang la lu na lam ni hpe, galu galang tsun sanglang dan sai. Dai hpang Sam du ni shanhte shada bai naw bawng yu na nga nna, zuphpawng hpe hpang shani bai hpawng na hku htawt dat sai.

Dai aten hta Sam mung e, Sam Mung Masha Shanglawt Hpung hpe Sam mung na hpaji chye ai ramma ni woi hpaw hpang tawn nna, Sam mung masha ni Shanglawt lu hkra galaw na nga yaw shada let, mung masa shamu shamawt hpang wa nga ma ai. Dai hpang ningbaw ningla ni mung, Panglong zuphpawng hta sa lawm na matu, Panglong de du nga shajang ma ai.

Jinghpaw du salang ni du nga sai lam chye ai hte maren, Jinghpaw du salang ni a jasat sa ai lam hpe chye mayu ai majaw, sa jahkrum shachyen shaga san sagawn ma ai. Jinghpaw salang ni mung, Panglong zuphpawng e shawn na ngu dawdan sa ai Mungga lam 9 hpe tsun shana dan ai shaloi, shanhte Sam Mung Masha Shanglawt Hpung ni myit jasat yaw shada tawn ai hte maren re ai lam chye lu ai majaw, hkap tau, hkap myit hkrum mat ai lam tsun shana ma ai. Rai timung, Sam du ni hte naw bawng jahkrum yu ra na re, nga ma ai.

6-2-47 ya shani, zuphpawng bai hpawng hpang wa yang, Sam Sawbwa ni, Sam Mung Masha Shanglawt Hpung ningbaw ningla ni hte Jinghpaw Kasa salang ni gaw, lawu de na Mungga Laika ni hpe jawm myit hkrum dawdan let lekmat htu da saga ai.

1. Myen ni hte rau Shanglawt la na.
2. Myen mung Asuya Hpung hta Jinghpaw hte Sam salang langai hpra shang lawm nna, dai salang yan gaw tinang a Mungdaw uphkang ai lit ni la na hte, Myen mung Asuya gaw maigan mungdan ni hte matut mahkai ai lam, mungdan makawp maga ai lam ni hta lit jawm la na.

3. Jinghpaw Kasa salang ni hpyi shawn ai hte maren Jinghpaw Mungdaw masat ya na lam hpe myit hkrum tau lawm ai.

4. Shanglawt lu ai hpang, Jinghpaw hte Sam ni gaw Munghpawm Myen mung na garan pru mayu yang garan pru na ahkang aya jaw na.
Lahta de na myit hkrum dawdan da ai Mungga ni hpe, Sam Sawbwa marai (5), Sammung Shanglawt Hpung Ningbaw marai (7), Myitkyina de na Jinghpaw Kasa salang marai (3) hte Manmaw de na Jinghpaw Kasa marai (3) gaw yawng myit hkrum lekmat jawm htu da saga ai.

6-2-47 ya shana de Hkang dat kasa salang ni, Panglong zuphpawng lawm na matu du sa ma ai. Dai shana Hkang salang ni hpe, Jinghpaw hte Sam ni bawng dawdan da ai hpe, tsun shana sanglang dan ai shaloi, nanhte Sam hte Jinghpaw du salang ni myit hkrum tawn sai lam hpe, anhte Hkang ni hku nna hpa myit n hkrum lawm na shara n nga ai, nga nna bai htan shana ma ai.

7-2-47 ya jahpawt hkying 9:00 hta Jinghpaw, Sam hte Hkang kasa salang ni gaw, kalang mi bai hpawng nna Sam hte Jinghpaw ni myit hkrum dawdan da ai Mungga ni hpe, Hkang dat kasa ni mung myit hkrum lawm sai nga ai majaw, lahta na dawdan Mungga Laika hta Jinghpaw, Sam hte Hkang salang ni lekmat jawm htu shagrin da sai.

Sam, Jinghpaw hte Hkang ni gaw, Myen ni hte rau shanglawt la na ngu myit hkrum dawdan da ai lam ni hpe, Inglik Asuya ni chye ai shaloi ram ram kajawng mat ai hte mau mat ma ai. Rai timung, Mr. Stevenson, hte shi a lawu na Inglik hte Jinghpaw du n kau mi chyawm gaw, Bumga masha ni shanhte yaw shada ai maga de mahkoi bai kayin wa dam kun, nga nna.lam amyu myu hku hkan asawng shanut lawm ma ai. Panglong zuphpawng ngut ai aten du hkra grai hkan shakut kau yu manu ai.

8-2-47 ya shani, Bochoke Aung San hte shi a Asuya Hpung hta na Wunji U Tin Htut, Sir J.A. Maung Gyi, Hp. S.P.L. Hpung ginjaw salang U Pe Khin hte Bo Khin Maung Gale ni gaw, Panglong zuhpawng lawm na matu du sa wa mara ai. Dai aten hta Bochoke Aung San hpe Inglik Asuya gaw, Myen mung a Wunji Choke aya jaw tawn masai.

9-2-47 ya shani hkying 11:00 hta Bochoke Aung San hte Myen hkringmang ni hte Jinghpaw, Sam, Hkang dat kasa salang ni gaw zuphpawng bai hpawng saga ai. Zuphpawng hpang ai hte rau, Bochoke Aung San Mungga tsun wu ai gaw," Dai ni ngai ndai Panglong zuphpawng de sa du lawm ai gaw, mungga lam lahkawng tsun shana dan mayu ai.

1. Anhte Myen mung e nga ai mung masha ni yawng myit mang hkrum kahkyin gumdin lu hkra galaw na.
2. Ngai England mung de du sa nna Myen mung shanglawt lu na lam ni Inglik Asuya hte bawng yu ai shaloi, Bumga masha ni a lam hte seng nna bawngban ai lam ni hpe nanhte du salang ni yawng hpe, htawn shana dan mayu ai lam ni rai nga ai.

Ya anhte Myen mung shanglawt lu na sha rai sai. Dai majaw anhte Myen ni shanglawt lu ai hte maren, Bumga masha ni mung shanglawt lu ra ai. Bumga masha ni hpe Inglik ni mayam naw yam nga na hpe, anhte myit n hkrum ga ai. Dai hte maren, Bumga masha ni hpe anhte Myen ni a mayam mung n byin shangun mayu ai. Bumga masha ni shanhte ra sharawng ai hku, shanhte uphkang lu na re ngu, Inglik Asuya hpe tsun shana da sai. Myen ni gaw Inglik a mayam n kam tai sai hte maren, Bumga masha ni mung Inglik a mayam naw tai nga na hpe anhte n ra ga ai ngu galu galang hkaw tsun dan ai.
Dai ni Bumga masha ni myit mang hkrum ai hte Myen mung shanglawt lu ai hte maren, shanglawt lu mayu ga ai ngu tsun yang, hpawt ni pyi shanglawt lu na re. Kadai hpe mung n hkrit nga ra sai, nga n-gun jaw hkaw tsun dan ai shaloi, shawa masha ni grai kabu lahpawk dum shajang ma ai.
Inglik ni gaw, Myen mung e nga na ahkang aya n nga sai. Kade nna yang, yawng hkoi wa sana re. Dai majaw tinang a hkum tinang kam ra sai. Grau nna anhte mung masha shada myit mang hkrum na ahkyak kaba rai nga ai.
Dai hpang Myen ni hte Bumga masha ni gaw kaning rai kanawn mazum na, yaw shada ka lajang sa ai laika ni garan jaw nna, lahkawng maga ra sharawng ai lam ni tsun bawng sai. Shingrai hpang shani bai hpawng matut na matu Komiti salang lata ngut ai hpang zuphpawng hpe shangut sai.

10-2-47 hte 11-2-47 lahkawng ya tup, Bogyoke Aung San hte Bumga masha ni shani shana, n hkring n sa bawng jahkrum saga ai. Sam mung hte Hkang mung masat ya na loi ai daram, Jinghpaw mung masat ya na lam bawng ai hta aten ram ram ma mat wa ai. Hpa majaw nga yang, Sam ni Sam hkrai san rai nga ai. Hkang ni Hkang hkrai san rai nga ma ai. Rai timung Jinghpaw ni hpyi ai Jinghpaw mung gaw Myitkyina hte Manmaw Ginwang, bum pa layang yawng Myen hte Sam ni nga shajang ai pa layang hte hpe shalawm ya na matu hpyi ai re majaw, Myen hte Sam ni gaw Jinghpaw mung kata e nga na myit hkrum n hkrum hpe, garai n chye lu ai majaw yak ai lam pru na re nga, tsang ya ai hku re. Hpang jahtum Bogyoke Aung San gaw Jinghpaw ni ra sharawng ai hkan ya nna Panglong Ga Shaka Laika hpe lahkawng maga myit hkrum ai hte ka lajang dawdan da sai rai.

Dai Panglong Ga Shaka Laika hpe, 1947 ning February shata (12) ya jahpawt, lawu de mying rawng ai ni e lekmat htu nna shagrin da saga ai rai.

1. Bogyoke Aung San -Myen mung Asuya malai
2. Sao Hkun Pan Saing -Tawngpen Sawbwa.
3. Sao Shwe Thaike - Nyaungshwe Sawbwa.
4. Sao Hone Hpa - Sinli Sawbwa.
5. Sao Nun - Laika Sawbwa.
6. Sao Sam Htun - Mungpawn Sawbwa.
7. Sao Htun Aye - Namhkam Sawbwa.
8, Duwa Hkun Hpung - Sinli dat kasa.
9. U Tin Aye - Taunggyi dat kasa.
10. U Kya Bu - Sipaw dat kasa.
11. Sao Yit Hpa - Sipaw dat kasa.
12. U Hkun Hti - Dat kasa, Panglong.
13. U Htun Myint - Dat kasa, Mawkmai.
14. UHkunSaw - Dat kasa Pindaya.

15. UHpyu - Sinii Sawbwa a malai.

16. Sama Duwa Sinwa Nawng - Jinghpaw kasa salang.

17. Duwa Zau Rip - Jinghpaw kasa salang.

18. Salang Dingra Tang - Jinghpaw kasa salang.

19. Duwa Zau Lawn -Jinghpaw kasa salang.

20. U Labang Grawng -Jinghpaw kasa salang.

21. U Hliu Hmung - Hkang dat kasa.

22. U Thaung Za hkap - Hkang dat kasa.

23.UKioMang - Hkang dat kasa.

Panglong Ga Shaka Laika hpe lekmat jawm htu ngut ai hpang, Panglong mare e Myen ni hte Bumga masha Jinghpaw, Sam hte Hkang ni shawng nnan myit mang hkrum ai shara re ngu, masat dingsat lama ma galaw da na matu U Tin Aye e hpaji jaw ga shawn ai hte U Kya Bu e tau ya ai majaw, yawng myit hkrum da saga ai. Masat dingsat galaw na matu Bogyoke Aung San gumhpraw lap 1000/- hpe alu bang lawm da wu ai. Ya Panglong mare de du yu ai ni yawng gaw, dai Panglong masat shadaw hpe sa mu lu shajang na ga ai law.

PANGLONG ZUPHPAWNG
Daw Kaba VII

1947 ning gaw, Jinghpaw mung labau hta grai laklai ai, grai ahkyak dik ai, grai matsing hpa shaning rai nga ai. Hpa majaw nga yang, 1947 ning lapran e, anhte Jinghpw ni a gam maka hpe, anhte nan maw mawn hpang wa ai shaning rai nga ai.

Kasa Lata Sai

1947 ning, January shata laman hta Myitkyina Ayebeng wa gaw ngai hpe, Sammung Panglong mare 5-7-47 ya shani, Bumga Masha ni a zuphpawng hpawng na re majaw, zuphpawng sa lawm na matu Jinghpaw Kasa salang lata da na shana ai.

Dai majaw, 29-1-47 ya shani, Ginwang shagu na mungdu salang ni hpe Myitkyina de shaga zuphpawng nhtawm, Jinghpw Hpaga Hpung ni a modaw gram ginsum hta hpawng let, zuphpawng sa lawm na kasa salang marai (8) hpe lata san da saga ai. Dai kasa salang ni gaw, lawu de na hte maren rai nga ai.

1. Sama Du wa Sinwa Nawng Ningbaw, Kamaing.
2. Wabaw Zau Rip Amu Madu, Myitkyina.
3. Salang Dingra Tang Kasa, Putao.
4. Duwa Htingnan Gum Ja Kasa, Sumpra bum.
5. Duwa Karing Naw Kasa, Sumpra bum.
6. Chyinghtawng Duwa Zau Naw Kasa Sadon.
7. Duwa Nding Tawng U Kasa Hukawng.
8. Sara Chang Zung Kasa Lawhkawng.

Hpang shani Panglong zuphpawng de rawt sa wa na re majaw, dai shana jang Jinghpaw Hpaga Hpung rung gawk e, Lahta de na Kasa salang ni hte kaga Kunghpan Hpung hte Pawngyawng Ram Rawt Hpung ningbaw ningla ni gaw, zuphpawng hta sa tang shawn na Mungga hpe bawngban myit hkrum daw dan da saga ai.

[I]Jinghpaw Ni A Mungga Laika

1. Myen ni hte rau shanglawt la na.

2. Shanglawt lu ai hpang, Jinghpaw ni ra sharawng ai, Jinghpaw mung hpe garan masat la na.

3. Dai Jinghpaw mung gaw, Myitkyina hte Manmaw Ginwang lahkawng lawm na.
4. Jinghpaw hte Myen ni lahkawng maga myit hkrum ai hte Mungdaw lamu ga jarit hpe masat la na.

5. Jinghpaw ni lu ang ai ahkang aya ni lu la hkra, Bumga Masha Uphkang Dap na uphkang lam ahkang aya ni hpe htawt ap la na. Shanglawt garai n lu ai laman hpaw tawn ai Myen Asuya Hpung hta, Jinghpaw hkringmang (Wunji) langai sha lawm ya na.

(a) Dai Jinghpaw Wunji wa gaw, byin wa na Jinghpaw mung a uphkang lam hpe lit la na.
(b) Maigan mungdan ni hte Myen mung Asuya a matut mahkai bawngban ai lam hta bawngban lawm na.
(c) Myen mung a Makawp Maga Dap Wunji wa hpe hpaji jaw na matu, Jinghpaw salang langai san tawn ya na.

6. Munghpawm Myen mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi hkrang ka lajang ai Rapdaw hta, Jinghpaw hte Sam ni shang lawm na.

7. Myen mung shanglawt hi ai hpang, Jinghpaw mung re ni lawm ai Munghpawm Myen Mung Asuya jawm hpaw da na.

8. Jinghpaw mung a galu kaba ngamai lam ni a matu, Munghpawm Myen Mung kaw na ja gumhpraw karum ya na.

9. Lahta de ka madun da ai Jinghpaw ni dawdan sa ai mungga ni hpe, kaga bumga masha ni yawng myit hkrum lawm hkra yaw shada ai.

Panglong zuphpawng hta sa shawn na, lahta na dawdan ai Mungga ni hpe Amu Madu wa e Myen hku ka lajang ngut ai hpang, Kasa salang marai (8) hte myit hkrum lekmat htu da sai. Jinghpaw du salang ni myit hkrum dawdan lekmat jawm htu ai laika hpe Frontier Areas Committee of Enquiry Report Part II laika man 173 hta mu lu nga ai.

Panglong De.

30-1-47 ya shani Jinghpaw Kasa salang ni Panglong de rawt sa wa saga ai. Dai shana Manmaw de du ai shaloi, Manmaw Ginwang na Panglong zuphpawng sa na Jinghpaw Kasa salang ni rai nga ai :-

1. Duwa Zau Lawn, 2. Lawdan Duwa Zau La, 3. Sara Maran La, 4. Salang Labang Grawng ni gaw dai jahpawt e rawt mat wa magang sai lam chye lu ga ai. Hpang shani hkan rawt nang sa wa ga yang, Sammung, Sinli Duwa a nta e, Manmaw Kasa salang ni hte hkrum saga ai.

1-2-47 ya jahpawt, Sinli Duwa a nta e, Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni zuphpawng galaw nna, Panglong zuphpawng hta sa tang shawn na Myitkyina Kasa salang ni bawng daw dan sa ai Mungga laika hpe shaw madun, sanglang dan saga ai.

" Ndai Myitkyina Kasa salang ni bawng jahkrum dawdan sa ai laika hpe, nanhte Manmaw de na Kasa salang ni mung myit hkrum lekmat htu lawm yang she, Panglong zuphpawng de matut sa wa ga. Hpa majaw nga yang, zuphpawng hta e anhte Jinghpaw ni yawng myit hkrum sa ai Mungga Laika re, ngu tang shawn na hku re" ngu tsun dan saga ai.

Ndai lam hte seng nna Myitkyina hte Manmaw salang ni gaw, ram ram aten la bawng ban ningdang hkat ai hpang e she, Manmaw salang ni myit hkrum letmat htu lawm ma ai.

(Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni marai 12 e, 1-2- 47 ya jahpawt myit hkrum dawdan lekmat jawm htu da ai laika hte seng nna Frontier Areas Committee of Enquiry Report, Part II, laika man 174 hta mu hti lu nga ai.)

Dai hpang, Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni gaw, Sinli kaw nna Panglong de rau sha matut rawt sa wa saga ai. Panglong de 4-2-47 ya shana de du lu saga ai. Dai shana de hkying 4:00 daram e Nyaung Shwe Sawbwa Saw Shwe Thaike Munghpawm Myen mung a shawng nnan lang na Gumsan Magam (President) wa woi awn ai Sam du marai 5 hte shawng hkrum shaga ga ai.


Sam du ni Jinghpaw du salang ni hpe hkap hkalum shachyen shaga ngut ai hpang, shanhte Sam du ni myit hkrum dawdan tawn ai Mungga Laika hpe shaw madun dan let, sanglang dan mi ai. Sam du ni dawdan tawn ai laika gaw Inglik hku ka tawn da nna, Jinghpaw Kasa salang ni hpe byan dan na matu aten naw la ra ai majaw, zuphpawng hpe htawt jahkring da saga ai.

Sam Sawbwa ni dawdan tawn ai lam gaw, Myen ni hte rau n kanawn ai sha, Inglik ni ra sharawng ai hku bumga masha ni hpe san san uphkang ai npu e naw nga na, ngu ai lam rai malu ai.

5-2-47 ya jahpawt hkying 9:00 hta, Sam du ni hte Jinghpaw Kasa du salang ni bai bawng ai shaloi, Jinghpaw du salang ni a malai, Sama Duwa Sinwa Nawng gaw, Jinghpaw ni myit hkrum dawdan la ai Mungga Laika hta na grau ahkyak ai ni rai nga ai:-

1. Myen ni hte rau shanglawt la na,
2. Shanglawt lu ai hpang, Sam, Jinghpaw mung garan masat la nna, tinang mung tinang uphkang la na,
3. Sam mung hte Jinghpaw mung lawm ai," Munghpawm Myen Mung" ngu jawm masat dai daw la na, ngu ai lam masum hpe Sam du ni myit hprang chye na hkra kahtap sanglang dan wu ai.

Dai shaloi, Sam du ni nkau mi, Jinghpaw ni dawdan sa ai mungga laika hpe chye na ra sharawng wa ma ai. Anhte kadai mung Myen ni a npu e n taw nga ai, maren rap ra ai Demokresi ahkang aya hte maren, tinang a mung tinang uphkang nna, tinang a amyu galu kaba nga mat wa hkra galaw lajang la lu na lam ni hpe, galu galang tsun sanglang dan sai. Dai hpang Sam du ni shanhte shada bai naw bawng yu na nga nna, zuphpawng hpe hpang shani bai hpawng na hku htawt dat sai.

Dai aten hta Sam mung e, Sam Mung Masha Shanglawt Hpung hpe Sam mung na hpaji chye ai ramma ni woi hpaw hpang tawn nna, Sam mung masha ni Shanglawt lu hkra galaw na nga yaw shada let, mung masa shamu shamawt hpang wa nga ma ai. Dai hpang ningbaw ningla ni mung, Panglong zuphpawng hta sa lawm na matu, Panglong de du nga shajang ma ai.

Jinghpaw du salang ni du nga sai lam chye ai hte maren, Jinghpaw du salang ni a jasat sa ai lam hpe chye mayu ai majaw, sa jahkrum shachyen shaga san sagawn ma ai. Jinghpaw salang ni mung, Panglong zuphpawng e shawn na ngu dawdan sa ai Mungga lam 9 hpe tsun shana dan ai shaloi, shanhte Sam Mung Masha Shanglawt Hpung ni myit jasat yaw shada tawn ai hte maren re ai lam chye lu ai majaw, hkap tau, hkap myit hkrum mat ai lam tsun shana ma ai. Rai timung, Sam du ni hte naw bawng jahkrum yu ra na re, nga ma ai.

6-2-47 ya shani, zuphpawng bai hpawng hpang wa yang, Sam Sawbwa ni, Sam Mung Masha Shanglawt Hpung ningbaw ningla ni hte Jinghpaw Kasa salang ni gaw, lawu de na Mungga Laika ni hpe jawm myit hkrum dawdan let lekmat htu da saga ai.



1. Myen ni hte rau Shanglawt la na.
2. Myen mung Asuya Hpung hta Jinghpaw hte Sam salang langai hpra shang lawm nna, dai salang yan gaw tinang a Mungdaw uphkang ai lit ni la na hte, Myen mung Asuya gaw maigan mungdan ni hte matut mahkai ai lam, mungdan makawp maga ai lam ni hta lit jawm la na.

3. Jinghpaw Kasa salang ni hpyi shawn ai hte maren Jinghpaw Mungdaw masat ya na lam hpe myit hkrum tau lawm ai.

4. Shanglawt lu ai hpang, Jinghpaw hte Sam ni gaw Munghpawm Myen mung na garan pru mayu yang garan pru na ahkang aya jaw na.
Lahta de na myit hkrum dawdan da ai Mungga ni hpe, Sam Sawbwa marai (5), Sammung Shanglawt Hpung Ningbaw marai (7), Myitkyina de na Jinghpaw Kasa salang marai (3) hte Manmaw de na Jinghpaw Kasa marai (3) gaw yawng myit hkrum lekmat jawm htu da saga ai.

6-2-47 ya shana de Hkang dat kasa salang ni, Panglong zuphpawng lawm na matu du sa ma ai. Dai shana Hkang salang ni hpe, Jinghpaw hte Sam ni bawng dawdan da ai hpe, tsun shana sanglang dan ai shaloi, nanhte Sam hte Jinghpaw du salang ni myit hkrum tawn sai lam hpe, anhte Hkang ni hku nna hpa myit n hkrum lawm na shara n nga ai, nga nna bai htan shana ma ai.

7-2-47 ya jahpawt hkying 9:00 hta Jinghpaw, Sam hte Hkang kasa salang ni gaw, kalang mi bai hpawng nna Sam hte Jinghpaw ni myit hkrum dawdan da ai Mungga ni hpe, Hkang dat kasa ni mung myit hkrum lawm sai nga ai majaw, lahta na dawdan Mungga Laika hta Jinghpaw, Sam hte Hkang salang ni lekmat jawm htu shagrin da sai.

Sam, Jinghpaw hte Hkang ni gaw, Myen ni hte rau shanglawt la na ngu myit hkrum dawdan da ai lam ni hpe, Inglik Asuya ni chye ai shaloi ram ram kajawng mat ai hte mau mat ma ai. Rai timung, Mr. Stevenson, hte shi a lawu na Inglik hte Jinghpaw du n kau mi chyawm gaw, Bumga masha ni shanhte yaw shada ai maga de mahkoi bai kayin wa dam kun, nga nna.lam amyu myu hku hkan asawng shanut lawm ma ai. Panglong zuphpawng ngut ai aten du hkra grai hkan shakut kau yu manu ai.

8-2-47 ya shani, Bochoke Aung San hte shi a Asuya Hpung hta na Wunji U Tin Htut, Sir J.A. Maung Gyi, Hp. S.P.L. Hpung ginjaw salang U Pe Khin hte Bo Khin Maung Gale ni gaw, Panglong zuhpawng lawm na matu du sa wa mara ai. Dai aten hta Bochoke Aung San hpe Inglik Asuya gaw, Myen mung a Wunji Choke aya jaw tawn masai.

9-2-47 ya shani hkying 11:00 hta Bochoke Aung San hte Myen hkringmang ni hte Jinghpaw, Sam, Hkang dat kasa salang ni gaw zuphpawng bai hpawng saga ai. Zuphpawng hpang ai hte rau, Bochoke Aung San Mungga tsun wu ai gaw," Dai ni ngai ndai Panglong zuphpawng de sa du lawm ai gaw, mungga lam lahkawng tsun shana dan mayu ai.

1. Anhte Myen mung e nga ai mung masha ni yawng myit mang hkrum kahkyin gumdin lu hkra galaw na.
2. Ngai England mung de du sa nna Myen mung shanglawt lu na lam ni Inglik Asuya hte bawng yu ai shaloi, Bumga masha ni a lam hte seng nna bawngban ai lam ni hpe nanhte du salang ni yawng hpe, htawn shana dan mayu ai lam ni rai nga ai.

Ya anhte Myen mung shanglawt lu na sha rai sai. Dai majaw anhte Myen ni shanglawt lu ai hte maren, Bumga masha ni mung shanglawt lu ra ai. Bumga masha ni hpe Inglik ni mayam naw yam nga na hpe, anhte myit n hkrum ga ai. Dai hte maren, Bumga masha ni hpe anhte Myen ni a mayam mung n byin shangun mayu ai. Bumga masha ni shanhte ra sharawng ai hku, shanhte uphkang lu na re ngu, Inglik Asuya hpe tsun shana da sai. Myen ni gaw Inglik a mayam n kam tai sai hte maren, Bumga masha ni mung Inglik a mayam naw tai nga na hpe anhte n ra ga ai ngu galu galang hkaw tsun dan ai.

Dai ni Bumga masha ni myit mang hkrum ai hte Myen mung shanglawt lu ai hte maren, shanglawt lu mayu ga ai ngu tsun yang, hpawt ni pyi shanglawt lu na re. Kadai hpe mung n hkrit nga ra sai, nga n-gun jaw hkaw tsun dan ai shaloi, shawa masha ni grai kabu lahpawk dum shajang ma ai.

Inglik ni gaw, Myen mung e nga na ahkang aya n nga sai. Kade nna yang, yawng hkoi wa sana re. Dai majaw tinang a hkum tinang kam ra sai. Grau nna anhte mung masha shada myit mang hkrum na ahkyak kaba rai nga ai.

Dai hpang Myen ni hte Bumga masha ni gaw kaning rai kanawn mazum na, yaw shada ka lajang sa ai laika ni garan jaw nna, lahkawng maga ra sharawng ai lam ni tsun bawng sai. Shingrai hpang shani bai hpawng matut na matu Komiti salang lata ngut ai hpang zuphpawng hpe shangut sai.

10-2-47 hte 11-2-47 lahkawng ya tup, Bogyoke Aung San hte Bumga masha ni shani shana, n hkring n sa bawng jahkrum saga ai. Sam mung hte Hkang mung masat ya na loi ai daram, Jinghpaw mung masat ya na lam bawng ai hta aten ram ram ma mat wa ai. Hpa majaw nga yang, Sam ni Sam hkrai san rai nga ai. Hkang ni Hkang hkrai san rai nga ma ai. Rai timung Jinghpaw ni hpyi ai Jinghpaw mung gaw Myitkyina hte Manmaw Ginwang, bum pa layang yawng Myen hte Sam ni nga shajang ai pa layang hte hpe shalawm ya na matu hpyi ai re majaw, Myen hte Sam ni gaw Jinghpaw mung kata e nga na myit hkrum n hkrum hpe, garai n chye lu ai majaw yak ai lam pru na re nga, tsang ya ai hku re. Hpang jahtum Bogyoke Aung San gaw Jinghpaw ni ra sharawng ai hkan ya nna Panglong Ga Shaka Laika hpe lahkawng maga myit hkrum ai hte ka lajang dawdan da sai rai.

Dai Panglong Ga Shaka Laika hpe, 1947 ning February shata (12) ya jahpawt, lawu de mying rawng ai ni e lekmat htu nna shagrin da saga ai rai.


1. Bogyoke Aung San -Myen mung Asuya malai
2. Sao Hkun Pan Saing -Tawngpen Sawbwa.
3. Sao Shwe Thaike - Nyaungshwe Sawbwa.
4. Sao Hone Hpa - Sinli Sawbwa.
5. Sao Nun - Laika Sawbwa.
6. Sao Sam Htun - Mungpawn Sawbwa.
7. Sao Htun Aye - Namhkam Sawbwa.
8, Duwa Hkun Hpung - Sinli dat kasa.
9. U Tin Aye - Taunggyi dat kasa.
10. U Kya Bu - Sipaw dat kasa.
11. Sao Yit Hpa - Sipaw dat kasa.
12. U Hkun Hti - Dat kasa, Panglong.
13. U Htun Myint - Dat kasa, Mawkmai.
14. UHkunSaw - Dat kasa Pindaya.

15. UHpyu - Sinii Sawbwa a malai.

16. Sama Duwa Sinwa Nawng - Jinghpaw kasa salang.

17. Duwa Zau Rip - Jinghpaw kasa salang.
18. Salang Dingra Tang - Jinghpaw kasa salang.

19. Duwa Zau Lawn -Jinghpaw kasa salang.

20. U Labang Grawng -Jinghpaw kasa salang.

21. U Hliu Hmung - Hkang dat kasa.

22. U Thaung Za hkap - Hkang dat kasa.

23.UKioMang - Hkang dat kasa.

Panglong Ga Shaka Laika hpe lekmat jawm htu ngut ai hpang, Panglong mare e Myen ni hte Bumga masha Jinghpaw, Sam hte Hkang ni shawng nnan myit mang hkrum ai shara re ngu, masat dingsat lama ma galaw da na matu U Tin Aye e hpaji jaw ga shawn ai hte U Kya Bu e tau ya ai majaw, yawng myit hkrum da saga ai. Masat dingsat galaw na matu Bogyoke Aung San gumhpraw lap 1000/- hpe alu bang lawm da wu ai. Ya Panglong mare de du yu ai ni yawng gaw, dai Panglong masat shadaw hpe sa mu lu shajang na ga ai law.

[I][B]Jinghpaw Mung hpyi rawt sai[/B][/I]

Shanglawt lu ai hpang Munghpawm Myen Mung a Uphkang ai Tara Upadi hpe kaning re ai hkrang, Hpabaw Wada hte nga ai lam ni hpe bawng dawdan ka lajang na matu, Mungbawng Rapdaw de sa bawng lawm na, Jinghpaw myu ni a Dat Kasa Salang marai (7) hpe lata san da sai.

Dai Dat Kasa Salang lata zuphpawng hpe, 11-5-47 ya shana, Myitkyina hte Manmaw Ginwang Kongsi ni hte kaga du salang ni gaw Manhkring mare e hpawng let, lata san dat ma ai.

1. Sama Duwa Sinwa Nawng, Myitkyina.
2. Duwa Zau Rip, Myitkyina.
3. Salang Kumreng Gam, Myitkyina.
4. Salang Marip Awng Ba, Myitkyina.
5. Duwa Zau Lawn, Manmaw.
6. Salang Ugyi Htingnan, Manmaw.
7. Salang Labang Grawng, Manmaw.

Ning rai lata dat ai Salang marai (7) hta na, Salang Marip Awng Ba gaw, Patau Gumdi salang re. Putau Gumdi ga gaw, Myitkyina Ginwang hta lawm ai Gumdi Sam ga rai nga ai. Hpang de Jinghpaw Mung byin wa na Myitkyina Ginwang hta lawm ai Putau Gumdi Sam salang U Awng Ba hpe, Marip Awng Ba ngu, dai shani na du salang ni a zuphpawng hta Jinghpaw mying shamying la nna, Jinghpaw ni a Dat Kasa langai mi hku lata san dat ai lam rai nga ai.

Dai Dat Kasa salang ni a magam lit madung gaw, Jinghpaw mung lu hkra Bogyoke Aung San hte Myen salang ningbaw ni kaw, aja awa hpyi shawn dara na amu rai nga malu ai.

Dai aten hta Jinghpaw ni Mung masa myi hpaw, myit rawt hpang wa ai aten re majaw, Jinghpaw Mung n lu yang n hkraw nga nna grang dakan nga ma ai.

Lata san dat ai Jinghpaw salang marai Sanit hpe, Jinghpaw Mung n lu yang gaw bai wa marit, nga htet da ma ai.

Shanglawt lu ai shaloi, Munghpawm Myen Mung hpe uphkang na matu, Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi hkrang hpe bawng dawdan, ka lajang na matu, mung masha ni lata tang ai Mungbawng Rapdaw Zuphpawng hpe, 1947 ning, June shata praw (10) ya shani kaw nna, Rangoon mare e hpawng hpang wa sai.

Jinghpaw salang marai Sanit mung dai zuphpawng hta bawng lawm na matu, Rangoon de du nga shajang sai. Rangoon de du ai shani kaw nna Jinghpaw salang ni gaw, Jinghpaw mung lu na lam hte seng nna grai myit lit li bu nga ma ai. Shani shana dai lam chyu sha tsun bawng htai lai nna nga nga ma ai.

Mungbawng Rapdaw zuphpawng garai n hpawng hpang ai aten kaw nna, Jinghpaw salang ni gaw Bogyoke Aung San hte Hp.S.P.L Hpung ningbaw salang ni hte jahkrum nhtawm, Jinghpaw mung garan ya na lam, bumga masha ni a ahkang aya lam ni san sagawn bawng yu ma ai.

Shingrai lahkawng masum lang hkrum shaga yu tim, Jinghpaw mung byin pru wa na matu ram ram naw yak ai lam chye lu ai Jinghpaw salang ni gaw, grai myit ru, yup n pyaw, sha nmu rai kyin taw nga ma ai. Shanhte shada da ga-law yu, shada da mara shagun hkat yu rai, kalang lang shada da ga pyi n shaga hkat mat hkra rai bu nga ma ai.

Shanglawt lu tim, Jinghpaw Mung n lu yang hpa akyu n pru ai, Jinghpaw Mung ngu garan la nna kade a npu e, tinang a Mungdan tinang ra sharawng ai hku uphkang nhtawm, tinang a amyu hpe galu kaba nga mai hkra, n dut n dang galaw la lu na ahkang aya lu na gaw madung rai nga ai. Inglik wa a mayam prat na lawt lu nna, mayam bai htawt yam ai lam n hkrum na gaw ahkyak dik lam rai nga ai hpe, Jinghpaw salang ni dum nga ma ai. Grai mung myit sumru yu nga ma ai.

Jinghpaw salang ni gaw, Panglong zuphpawng e kalang mi, Maymyo Bumga masha ni a Mung masa ra sharawng ai lam Sagawn Komiti a man e kalang mi, Amerika Munghapwm Mungdan zawn, Mungdaw ni garan uphkang ai lai len ahkang aya, ‘Federal’ uphkang hkrang hpe grau ra sharawng ai lam, tsun shawn shana tawn chyalu rai nga ai. Dai hte maren, ya Rangoon mare e hpawng ai Mungbawng Rapdaw hta rai timung, lahta de tsun lai wa sai hku sha hpyi shawn da mu ai. Myen salang n kau mi gaw, Amerikan ni a uphkang lai gaw madang grai tsaw ai majaw, anhte mung hte garai n ging dan ai nga ma ai.

Rai timung, anhte Jinghpaw ni mahtang gaw, ndut ndang ahkang aya lu mayu ai sha n ga, Myen ni npu e ntaw hkra galaw lajang la na ahkyak dik rai nga ai lam adum nga ma ai.

Dai aten hta Jinghpaw salang marai (7) gaw, Mung masa grai wa chye chyang ai ni n rai. Bai Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hkrang ngu ai lam hpe mung, hpa n chye ai ni hkrai rai nga ga ai majaw, byin mai n byin mai na gaw nau wa n myit yu ga ai. Tinang ra ai n lu lu hkra hpyi na, nga ai myit dakan tawn nna hpyi tik tik rai nga ga ai.

Dai Mungbawng Rapdaw zuphpawng hpe shani shagu matut hpawng nga ai laman, 1947 ning, July shata (19) ya jahpawt hkying 10:30 daram hta, Bogyoke Aung San hte shi a Wunji manang marai Kru hpe, Atwinwun Rung ntsa e zuphpawng hpawng nga yang, Galon U Saw a masha ni sanat hte sa gap sat kau ai hkrum masai.

[B][I]Myen Mung Ningsin Chyip re Aten[/I][/B]

Ningrai Hp.S.P.L ningbaw Bogyoke Aung San hte kaga ningbaw kaja ni asak sum mat ai majaw, Hp.S.P.L ningbaw nkau mi grai hkrit kajawng mat ma ai hta n ga, myit n gun mung yawm mat ma ai. Shanglawt lu yang she lu sana nhten! Nga nna grai tsang kau ma ai. Rai timung, Inglik Governor Sir Hubert Rance gaw Hp.S.P.L Hpung Ningbaw Bogyoke Aung San a malai Thakin Nu hpe san da nna Asuya galai hpaw shangun sai.

Bogyoke Aung San n nga mat ai hpang Hp.S.P.L Hpung ningbaw ni gaw tsun lai wa sai hte maren, Shanglawt n lu mat na grai hkrit tsang kau ma ai. Inglik ni mung, shanhte a Colony mungdan langai sum mat na hpe ra shajang na n rai. Dang lu ai daram na na up sha lu hkra galaw shakut na sha rai nga ma ai.

Inglik ni, Myen mung hpe Shanglawt n lu hkra lam amyu myu tam nna jahten na hpe tsang ra nga ai. Dai majaw Shanglawt lawan lu ai daram lawan lu hkra, Munghpawm Myen Mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hpe, lawan ngut hkra bawng dawdan ka lajang ra sai lam dum ma ai.

Bumga masha ni hte Mungdaw garan ya na lam bawng ai shaloi, Bumga masha ni hta grau nna Jinghpaw ni ra sharawng ai hku, hkan shatup ya ma ai. Jinghpaw Dat Kasa ni hpyi shawn ai, Myitkyina hte Manmaw Ginwang lahkawng hpe, Jinghpaw Mung shatai ya na matu nau wa n yak ai sha byin mat wa ai hku re. Munghpawm Myen Mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hpe, 1947 ning, June shata(10) ya kaw nna September (30) ya du hrka hpawng ai Mungbawng Rapdaw zuphpawng hta bawng dawdan shagrin da sai rai.

Dai Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hpe bawng dawdan ai shaloi, Jinghpaw Mung ahkang aya hte seng nna tsun nga yang, Jinghpaw salang ni myit dik hkra re ai ahkang aya ni n lu ai raitim, dai aten hta shang lawt lu na mahtang grau ahkyak madung rai nga mali ai.

Shanglawt lu ai hpang Mung masha shada tinang ra sharawng ai hku bai galaw lajang la lu na re, ngu kam ai majaw, lu ai daram hte myit dik kau ai hku rai nga ai.

Shahte Myen ningbaw ningla ni mung, lahta de tsun lai wa sai lam amyu myu a majaw, shanglawt lu na mahka sha bai tat kau na tsang dik rai nga ma ai. Dai majaw shanglawt lu na sha grau ahkyak ai shanglawt lu jang, anhte mung masha shada bai bawng jahkrum lajang la ga, nga nna na ra hkra asawng masawp tsun ma ai.

Jinghpaw Mung masat ai hta Myitkyina hte Manmaw Ginwang bum pa layang yawng ya, ngu hpyi ai shaloi, pa layang de nga ai Myen salang ni kachyi mi muk myit n hkrum ma ai. Myit n hkrum ai lam Maymyo e san sagawn ai shaloi sakse hkam ma ai. Frontier Areas Committee of Enquiry, 1947 . Report II hta, kadai kaning nga sakse hkam tsun lai wa sai lam hpe mu lu na re.

Myitkyina hte Manmaw na Myen salang ni myit n hkrum ai nga nna kade ningdang ai rai timung, dai aten hta n-gun ja dik rai nga ai Hp.S.P.L Myen Mung Masa Hpung ningbaw ni mahtang, Jinghpaw salang ni hpyi shawn ai hku myit hkrum dawdan sai re majaw, shanhte mung kaning n chye di, myit hkrum lawm ra ai hku rai malu ai. Kaja wa nga yang, Myen, Sam ni gaw Jinghpaw Mung byin wa ai shaloi, Jinghpaw ni a npu taw na hpe grai n ra ai sha n ga, grai n rai dum ai majaw rai nga ai.

Jinghpaw Mung a lamu ga jarit hte seng nna, Myitkyina ginwang hta lawm ai Udi Uga Jinghpaw bumga ni hpe, Myen mung Kahta ginwang hta bang shalawm kau ai lam gaw, Jinghpaw Mung ngu ai hta Myitkyina hte Manmaw Myen Sam ni malawng nga ai pa layang ni hpe bang shalawm ya ai hte maren, Jinghpaw ni malawng nga ai bumga ni hpe Myen mung de galaw bang ya ai hku rai nga ai. Anhte Jinghpaw salang ni ra sharawng ai hku Myen salang ni hkan ya ai zawn, anhte mung shanhte ra ai hku hkan ya ra nga ai. Htinglu htinglai lam hpe n ningdang kau mai nga ai.

Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi hkrang bawng dawdan ka lajang nga ai Mungbawng Rapdaw ni hta rai timung Jinghpaw salang ni gaw Mungdaw ni a ahkang aya hte seng nna ram ram myit jasat hpyi shawn ai, bawngban ai hte lu ging ai ahkang aya ni lu hkra dara la ai. Ningdang ra ai lam ni hta aja awa ningdang ga ai. Dai majaw lu ging ai ahkang aya ni lu ai hku rai nga ai.

Amerika mung na mungdaw ni a ahkang aya daram madang n tsaw ai rai timung, Munghpawm Myen Mung Asuya ginjaw hta, Mungdaw ningbaw ni langai hpra lawm na ahkang aya lu ai majaw, Myen mung ting uphkang ai lam ni hte, maigan mungdan ni hte matut mahkai ai mungga lam ni yawng hta rai tim, tsun shaga bawng lawm lu ai ahkang aya ni lu nga ai.

Jinghpaw Mung a ningbaw gaw, Jinghpaw amyu nan rai ra ai ngu, Jinghpaw Mung a Gawda ai Uphkang Upadi hta alak mi ahkang aya jaw tawn nga ai. Jinghpaw Mungdaw Asuya hta Jinghpaw hte Jinghpaw n re ai(Myen, Sam) ka-ang hkup hpra rai ra ai ngu rap ra ai hku garan tawn ya nga ai.

Jinghpaw Mung Kongsi ngu ai Mungbawng Rapdaw gaw, Jinghpaw mung Uphkang Upadi hkrang hta madun tawn ai, mung galu kaba nga mai na amu magam yawng hpe, dai Rapdaw hta bawng dawdan, Upadi galaw shagrin na ahkang aya ni jaw tawn nga ai. Dai ahkang aya ni hta, Jinghpaw mung ting na Hkandawk Hkanse ni lahkawn hta la lu na hte, dai gumhpraw hte mung a galu kaba ngamu ngamai ai lam amyu myu galaw lajang la lu na ahkang aya ni rai nga ai.

Jinghpaw Mungdaw a ahkang aya ni hte seng nna, 1947 ning, shanglawt la na Mungbawng Rapdaw hta bawng dawdan ka lajang tawn ai, Munghpawm Myen Mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi Hkrang laika hpe tam hti yu yang, dai ni na Jinghpaw Mungdaw hpe jaw tawn ai ahkang aya ni hte kade daram wa shai mat nga ai lam ni hpe chye lu na ga ai law.

Ref; Jinghpaw Mung hte Ngai Wabaw Zau Rip Page (71-81) and (page 94-102)
                                                           
                                                                          Credited to: www.kachinnet.net