Wunpawng Jinghpaw amyu sha ni hta kaga grin nga sai amyu sha ni hte maren greng ai/ htuk ai htunghking hpe hpan wa Karai Kasang jaw tawn sai hte maren daini na ten du hkra jailang akyu rawng ai sha n-ga arawng sadang mung hkam la lu nga saga ai. Htunghking ngu ai hta grau nna anhte Wunpawng Jinghpaw ni a lapran e Mayu hte Da-ma, Kahpu Kanau ngu nna shachyen shaga kanawn mazum ai lam mung, manu dan la ai Karai Kasang kaw na shaman chyeju rai nga ai law.
Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni a Htunghking Shachyen Shaga lam hpe ntsa lam nre sha sung sung li li hkaja wa yu yang, ram ram madang tsaw ai hte labau tsawm htap ai sakse ni hpe mu lu na ga ai. Shachyen shaga ai Htunghking hpe grin nga sai Mungkan na amyu masha, ga shadawn: Miwa, English, American, Indian, Iran, French amyu sha ni hta Htinggaw mying (Family Name) nga shajang hkra raitim lahta e tsun wa sai, Hpunau Amyu, Ma-yu Amyu hte Da-ma Amyu ngu nna shada shachyen shaga ai lam nnga ai hpe hkaja chye lu ai.
Htunghking Shachyen Shaga lam hte seng nna bawngban jahkrup ai, lakjet galaw sa wa ai, ndai laika gaw ngai chyoi chye la sai ngu ai nrai, ngai chye na ai lam ni hpe ya galu kaba wa nga sai ram ni hte tinang Wunpawng Jinghpaw amyu sha ni hte tsan gang nga kaba wa ai amyu sha ji nban yawng a matu yaw shada ai lam rai nga mali ai.
Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni a Htunghking Shachyen Shaga lam hpe hkaja wa yu yang, ginra hta hkan nna loili shai hkat ai lam nga ai zawn amyu ru-sai, htinggaw mying hte dai ni a shingdu labau ni hpe nchye ai majaw seng ang ai masha langai a hkam la ai hte shachyen shaga sa wa ai hpe mu chye lu ai. Kaning re grupyin masa hta mi rai rai anhte gaw shachyen shaga kanawn mazum nga ai hte maren ndai Htunghking Shachyen Shaga lam hpe anhte yawng gaw ntsa lam sha pyi tup hkrak chyena,hkansa, sunglang ra na ga ai. Dai nre sha tinang chye ai hku ginra hkan nna shaga ai rai yang, shawng lam e nmu mada ai mayak manghkang byin pru wa mai ai sha n-ga sharai nlu hkra re lawnglam ni byin wa mai nga ai, Ga shadawn: Florida kaw na dip shapraw ai, numbat(2) lang ngu na KACHIN TIMES USA Magazine hta laika ka sara Myu Tsaw Li ka ai, SHACHYEN SHAGA AI HTUNGHKING ngu ai gabaw npu e column 1 jahtum na gayan(sentence) hta .. “Marip hte Lahpai gaw kahpu kanau” nga nna ka tawn ai hpe mu lu ai, anhte yawng sawn yu na lam gaw Marip Amyu Lakung na Marip Nding hte Marip N-gang shada gaw Ma-yu hte Da-ma ngu shachyen ai, dai hte maren Zi Lahpai nta rai nga ai Lu-myang Lahpai hte Mangkala Chyauhpa Lahpai shada Ma-yu hte Da-ma hku nna mahku mara ma ai rai yang Amyu Lakung kaba ni rai nga ai, Lahpai hte Marip gaw hpunau re ngu nna shachyen shaga sa wa ai rai yang Wunpawng Jinghpaw nga ai ginra shagu hta hkapla mai ai shachyen shaga lam rai na kun?, dai hte maren amyu ru-sai hte htinggaw mying ni a labau nchye ai sha shachyen shaga shut nna htawm hpang de mayak manghkang byin ai lam ni hpe mung du ai ginra shagu hta hkrum/ mu wa yu ai, ga shadawn: Lashi La wa hte Labang Num, Sau La wa hte Hpakawn Num wa htinggaw de ai lam nga ma ai.(Lashi nta ni hta Lashi Labya hte Lashi Labang ngu hpan (2) nga ai, Lashi Labang nta ni gaw Jasen Labang rai nna Labang ni hte nta langai hku sha masat ai ginra law law nga ai. Dai hte maren Sau hte Hpakawn ni mung Ningshang Maran nta ni hkrai rai nna ginra law law hta nta langai sha naw hkap la tawn nga ai.
Laiwa sai shaning (150)ning a shawng daw de Wungpawng Jinghpaw Amyu sha ni a lapran ndai Htunghking Shachyen shaga lam gaw grai wa yak hkak na lam nnga na re ngu maram lu ai, raitim daini na prat gaw hpaga yumga a majaw, Hpaji hparat tam hkawm ai majaw shing nrai lam amyu myu a majaw amyu law law hte rau hpawng de nga wa sai, bai lawng lam langai gaw daini na aten hta mare kaba ni law law nga wa sai hte maren Sinpraw Sinna Dingdung hte Dingda, yawng shara magup na amyu hpan hkum rau nga hpawng de sa wa ai hte maren moi shawng de hkap la tawn ai shachyen shaga htung/lai ni hte sha gaw nmai wa ai madang de du wa nga saga ai. Dai majaw Shachyen shaga wa ai shaloi moi na htung hpe sha la-kap nna shachyen shaga ai rai yang nmyit mada ai mayak manghkang ni byin wa chye nga ai, ga shadawn Marip wa gaw Lahtaw ni hpe Mayu Amyu(N'ta) ni re ngu “Lapu a Du manat” nmai tsun lu nga sai, hpa majaw nga yang Lahtaw nta de shayi sharawt ya ai Marip N'ta ni ginra law law hta nga wa sai. Lama wa tinang shing nrai tinang a kahpu kanau langai ngai kaw na Lahtaw Shayi hpe hkungran la tawn ai rai yang gaw dai Lahtaw Num dung nga ai Marip nta a matu Mayu ngu masat lu ai rai nna kaga Marip nta ni a matu Mayu nta ngu kalang lata nmai masat ai, Dai hte maren Marip hte Lahpai gaw hpu nau re ngu kalang lata masat ai lam mung jaw ai ngu nlu tsun ai, Lahpai gaw Amyu Lakung kaba langai rai nna Marip mung Amyu Lakung kaba rai nga sai hte maren shada Mayu hte Da-ma ngu nna daw ang wa na lam sha nga ai, hpa majaw nga yang Marip n'ta shada pyi garan pru ai shaning grai law mat nna Htinggaw Mying mung shai hkat mat wa ai hpang shada hku ai(hkungran la hkat ai) nga wa sai hte maren Lahpai nta ni kaw mung shada hku hkau hkat wa ai law law rai wa nga sai majaw, bai nna lai wa sai prat ban 2/3 daran hta Mayu pawng wa ga ai majaw, dai ni du hkra Hpu Nau re ngu manat tik tik sha rai nga yang nmyit mada ai mayak manghkang byin wa chye nga ai.
Dai majaw htap htuk ai Htunghking Shachyen Shaga lam hpe hkansa hkan shatup lu na matu gaw; moi na htung hpe mung anhte chye na tawn ra ai raitim shachyen shaga ai lam hta shangwang kaba dik htum tinang a dum nta hte Lawu Lahta Hpunau nta ni hpe sawn shalawm nna shachyen shaga sa wa ai rai yang htap htuk nga sai, lama wa dai shangwang daram gang bang yang pyi shachyen shaga yak wa ai raiyang gaw tinang hku nna [B][I]Nta Garan shachyen ai [/I][/B]hku ladat shaw ra nga ai, Nta garan nna shayen ai ngu ai gaw; ga shadawn tinang a dum nta hta Lahtaw Num dung nga ai ngu ga, kaga Lawu Lahta Hpu Nau Nta na tinang a Kajan kasha gaw Lahtaw jan bai tai yang Lahtaw ni gaw na a matu Mayu Nta ni raitim na Lawu Lahta Hpu Nau nta ni a matu gaw Da-ma she rai nga sai, dai hpe [B][I]Nta garan nna shachyen shaga ai [/I][/B]ngu tsun ma ai. Kaga shachyen shaga lam langai gaw [B][I]Hkum ga nna shachyen shaga ai lam [/I][/B]ngu ai re, ga shadawn – Lahpai Daina Zau Ring hte Lahpai Daina Zau La shan hpu nau yan nga ai ngu ga, kahpu Daina Zau Ring gaw Marip Htingbai Hkawn Ji hpe hkungran la nhtawm madu jan a kayung, Kumhtat Nang Kai a Madu Wa, Htingbai Awng Nan hpe Hkau Awng ngu shaga nu ai, raitim Dai Na Zau La gaw Kumhtat Nang Ja hpe hkung ran la ai majaw Htingbai Awng Nan hpe Kanau ngu shaga ra mat nga ai, dai hpe Hkum ga na shachyen shaga ai ngu ma ai.
Lahta na sanglang ai lam hpe maram dat yang Htunghking Shachyen Shaga lam gaw grai loi la ai amu nrai tim grai yak la ai bungli gaw nrai nga ai, htap htuk manu ai shachyen shaga lam hpe galaw sa wa lu na matu lahta e ngai sanglang htai dan mat wa ai lam ni hpe mung hkaja matsing la nhtawm yawm dik Amyu Lakung kaba ni rai nga ai, MARIP, LAHTAW, LAHPAI, NHKUM, MARAN, MAGAWNG, MASHUN TINGMAI SHA, DU LENG(DURENG), JASEN, PYEN TINGSA, HPRUP SUMPRA, HKA SHA Amyu ni a lam hpe chye na ai salang shing nrai dep hkap ai laili laika ni kaw hti, hkaja la ai rai yang htawm hpang anhte Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni a shachyen shaga ai htunghking gaw amyu sha yawng a arawng sadang langai byin wa na rai nga ai.
Anhte Wunpawng Jinghpaw ni shada hkrum hkat ai shaloi shawng nnan shachyen shaga ai lam hpe lawu na hte maren mu chye lu nga ai.
• Asak bung ai La shada hkrum yang
“Hkau gaw gadai kasha rai nta?” shing nrai “myitsu gaw gadai wa rai nta?”
• Asak kaji ai La hte asak kaba sai La hkrum yang
“Myitsu wa gaw kadai wa rai nta?” shing nrai “tsa gaw kadai wa rai nta?”
• Asak kaji ai La hte asak kaba sai Num hkrum yang
“Myitsu jan gaw kadai wa rai nta?” shing nrai “Nyi gaw kadai kasha rai nta?”
• Asak bung ai La hte Num hkrum yang
“Hkri gaw kadai kasha rai nta?
• Asak Kaba sai La hte asak kaji ai Num hkrum yang
“Ma gaw kadai kasha rai nta?”
• Asak bung ai Num shada hkrum yang
“Ning gaw kadai kasha rai nta?
• Asak kaji ai Num hte asak kaba sai Num hkrum yang
“Moi gaw kadai wa rai nta?”
• Asak kaba sai Num hte asak naw kaji ai Num hkrum yang
“Ma gaw kadai gasha rai?” shing nrai “ Nam gaw gadai kasha rai?”
• Asak bung ai Num hte La hkrum yang
“Tsa gaw kadai wa rai nta?”
• Asak kaba sai Num hte asak naw kaji ai La hkrum yang
“Hkri gaw kadai kasha wa rai nta?” shing nrai “A Brang gaw kadai kasha law?”
• Asak kaji ai Num hte asak kaba sai La hkrum yang
“Myitsu gaw kadai wa rai nta?” shing nrai “Tsa gaw kadai wa rai nta?”
• Lama wa La kasha wa rai rai Num kasha mi rai rai aprat asak ugut gu nga sai dinggai dingla/ salang ni hte hkrum yang; “Dwi/ Ji Dwi gaw kadai kasha wa rai nta?” ngu shachyen shaga la ra nga ai.
(13) Lahta na shachyen shaga lam ni yawng hpe nlang ai sha ginra shagu lang mai ai lam langai gaw;
“NGAI GAW …………………………………. WA RAI NNGAI, HTINGGAW MYING GAW ………………………… NGA MA AI, DAW ANG AI HKU SHAGA/SHACHYEN LA MARIT.
( Ginra hta hkan nna lahta na shachyen shaga ai lam ni hte nbung ai, htap htuk ai kaga shachyen shaga ai ladat law law mung naw nga na re ngu sawn maram lu ai.)
HPU NAU [/B](Hpu Nau N'ta Ni)
Hpunau amyu hpan(4) nga ai.
• Chyu Pawng(Rum) Hpu Nau (Hpu Nau Majing)
Kanu hte kawa langai kaw na prat, shangai chying hkai ai kahpu kanau ni.
(Gam, Naw, La, Tu, Tang, Yaw, Hka, Sharoi, Kying ni gaw Chyu Pawng Hpu Nau(shn) Hpu Nau Majing ni rai nga ma ai)
• Lawu Lahta Hpu Nau
Chyu Pawng(Rum) Hpu Nau ni kaw na shangai shaprat dat ai kasha ni shada gaw Lawu Lahta Hpu Nau ni rai nga ma ai, ginra law law hta nta langai hku nna sha naw masat tawn nga ma ai.
• Num Hpang Hpu Nau
Tinang a Kanu Ba, Kanu Bawk, Kanu Doi(Ji), Kanu Lum, Kanu Dim kaw na shangai wa ai kasha ni gaw Num Hpang Hpu Nau rai nga ai, bai nta langai kaw na num la hkrum ai rai yang dai nta lahkawng gaw Num Hpang Hpu Nau Rai nga ai, ga shadawn: Marip La Seng gaw Labang Roi Tawng hpe hkungran la ai rai nna Lahtaw Zau Ja gaw Labang Htu Awng hpe hkungran la ai ngu ga, ndai htinggaw lahkawng na shangai shaprat ai ma(kasha) ni shada gaw Num Hpang Hpu Nau rai nga ai, shara nkau hta ndai nta ni mung nta langai hku sha kanawn mazum ai raitim shara nkau hkan gaw htinggaw mying nbung hkat sai majaw kanu maga de grai wa sagawn ai lam nnga ai hpe chye lu ai. Ndai kaw anhte langai myi chye na tawn ra ai lam gaw lahta na Marip La Seng a kahpu Marip Naw Awng hte Lahtaw Zau Ja a kanau Lahtaw Naw Lawn shan lahkawng hku nna Num Hpang Hpu Nau re ngu kalang lata shachyen shaga ra ai ngu nmai sawn la ai, Num Hpang Hpu Nau ngu ai gaw, nta langai kaw na num la hkrum ai htinggaw lahkawng a matu rai nga ai.
• Kumbang Hpu Nau
Amyu Ru-sai, Htinggaw Mying nbung tim(English, French, Indian amyu sha mi rai rai) htunghking hte hkrak(makun lit/Ja Hpaga) ra wa, ang wa ai hta hkan nna Hpu Nau Masat nhtawm nta langai hku nna shaga sa wa ai hpe Kumbang Hpu Nau ngu ma ai. Ga shadawn: Marip Um Htingrai nta hte Zahkung, Kinraw nta ni gaw (10) hkam Bau langai hte Kachyi gaili hpe sakse tawn nna Hpunau Masat hkat ai lam hpe moi na Salang Usa Wunna Kyawhtin Um Magwi La(nnga mat), Du Wa Htingbai La(nnga mat) hte Lauban Um Thing Nan (Mo Gawng) ni hkai dan ma ai.
HPU NAU N'TA SHADA SHACHYEN SHAGA AI LAM
Lahta e sanglang lai wa sai Hpu Nau hpan mali kaw na shangai shaprat dat ai kashu kasha ni shada gaw Kahpu/ Kanau/ Kajan/ Kayung ngu shachyen shaga ai. Lawu de sanglang ai lam ni gaw dai hku galaw ra na re nga nna tara jahkrat tawn ai lam nnga tim, prat hte prat ban hte ban anhte a Kaji Kawoi ni ginra law law hta dam lada ai hku tsun lang ai ni rai nga mali ai, dai hta jan nna tsun shaga lang ai kaga gasi ni mung law law nga na re hpe maram lu ai. Matsing ra ai lam langai gaw ndai Hpu Nau hpan mali nta kaw na kashu kasha ni, Num hte La shada mayaw htinggaw de ai lam tsep kawp nmai ai, ngu ai lam rai nga ai.
1. Kahpu, Kanau, Kajan ni shada tsun shaga hkungga hkat ai lam gaw:
• La ni hpe;
- GAM ………………………….... Hpu Ba, Ah Ba, Lat
- NAW …………………………... Hpu Bawk/ Hpu Ji
- LA………………………………. Hpu Doi
- TU ……………………………… Hpu Lum
- TANG ………………………….. Hpu Gun
- YAW …………………………… Hpu Htung
- HKA …………………………… Hpu Dim
• Num ni hpe;
- KAW …………………………… Ah Shawng, Na Shawng
- LU ……………………………… Ah Bawk, Na Bawk
- ROI …………………………….. Ah Ji, Ah Doi, Na Ji
- HTU ……………………………. Ah Lum, Na Lum
- KAI …………………………….. Ah Htang, Na Htang
- HKA …………………………… Ah Dim, Na Dim
2. Kawa maga de:
• La ni hpe;
- GAM …………………………… Wa Di, Wa Ba
- NAW …………………………... Wa Bawk , Wa Ji
- LA ……………………………… Wa Doi
- TU ……………………………… Wa Lum
- TANG ………………………….. Wa Gun
- YAW …………………………… Wa Htung
- HKA …………………………… Wa Dim
• Num ni hpe;
- KAW …………………………… Moi Shawng, Moi Ba
- LU ……………………………… Moi Bawk
- ROI …………………………….. Moi Ji
- HTU ……………………………. Moi Lum
- KAI …………………………….. Moi Htang
- HKA ……………………………. Moi Dim
3. Kanu maga de:
(1) La ni hpe;
- GAM ……………………………. Tsa Ba
- NAW ……………………………. Tsa Bawk, Tsa Lat?
- LA ………………………………. Tsa Doi
- TU ………………………………. Tsa Lum
- TANG …………………………… Tsa Gun
- YAW ……………………………. Tsa Htung
- HKA ……………………………. Tsa Dim
• Num ni hpe;
- KAW …………………………… Nu Ba, Ah Tung, Nu Tung
- LU ……………………………… Nu Bawk, Toi(Doi) Bawk
- ROI …………………………….. Nu Doi, Toi(Doi) Ji
- HTU …………………………… Nu Lum, Toi(Doi) Lum
- KAI …………………………… Nu Htang, Toi(Doi) Htang
-HKA …………………………… Nu Dim, Toi(Doi) Dim
(ndai lahta na Ka-Moi ni gaw tinang a Kahpu, Kayung ni a kasha ni (Num + La) hpe Kanam ni ngu tsun shaga ai rai nna, lama wa Ka-Moi ni hkungran yang Madu Wa(Da-ma La) hpe Kanam yawng gaw Ah Gu ngu tsun shaga na rai nga ai. Ndai daw hpe Da-ma Amyu ni a lam hta matut sanglang mat wa na re.)
MAYU AMYU (Mayu N'ta Ni)
Aprat asak ram sai, shing nrai htap htuk ai wa kaw na sa hpyi wa ai shaloi, tinang a Kajan, Kana, Kasha hpe jaw ya ai, shing nrai shayi shabawn sha ai dum nta hpe Mayu Nta ni shing nrai Mayu Amyu ni ngu tsun shaga ma ai. Ga shadawn: Htingbai Naw Awng gaw N'hpum Nang Bang hpe hkungran la ai rai yang, Nhpum n'ta ni gaw Htingbai ni a Mayu Amyu ni rai nga sai, lam mi tsun ga nga yang tinang a Kanu maga de na Amyu ni hpe Mayu Nta ni shing nrai Mayu Amyu ngu nna tsun shaga ai rai nga ai.
MAYU NI HPE SHACHYEN SHAGA AI LAM
• Kanu hte Kawa hpe
- Nyi hte Tsa ngu tsun shaga ra ai. Lama wa Ka-tsa kaw hpunau, kajan ni nga ai rai yang:
i. La ni hpe;
- GAM ………………………. Tsa Ba
- NAW …………………….... Tsa Bawk
- LA …………………………. Tsa Doi
- TU …………………………. Tsa Lum
- TANG ……………………… Tsa Gun
- YAW ………………………. Tsa Htung
- HKA ………………………. Tsa Dim
ii. Num ni hpe;
- KAW ……………………… . Nu Ba
- LU ………………………….. Nu Bawk
- ROI ………………………… Nu Ji
- HTU ………………………… Nu Lum
- KAI ………………………… Nu Htang
- HKA ……………………….. Nu Dim
• Ka-nyi kaw Kahpu, Kayung, Kanau ni nga ai rai yang;
i.La ni hpe
- GAM …………………………... Ji Ba
- NAW ………………………….. Ji Bawk
- LA …………………………….. Ji Doi
- TU …………………………….. Ji Lum
- TANG ………………………… Ji Gun
- YAW …………………………. Ji Dim
ii. Num ni hpe
- KAW …………………………. Nyi Ba
- LU ……………………………. Nyi Bawk
- ROI …………………………….. Nyi Doi
- HTU ……………………………. Nyi Lum
- KAI ……………………………. Nyi Dim
• Tinang a Madu Jan kaw Kahpu, Kayung, Kanau ni nga ai rai yang:
i. La ni hpe;
- GAM ………………………… Hkau Ba, Hkau Brang
- NAW ………………………… Hkau Bawk, Hkau Naw
- LA …………………………… Hkau La, Hkau Doi
- TU …………………………… Hkau Tu, Hkau Lum
- TANG ……………………….. Hkau Gun, Hkau Tang
- YAW ………………………… Hkau Yaw, Hkau Htung
ii. Num ni hpe;
Tinang hta asak kaba ai rai yang,
- KAW ………………………… Rat Hkawn
- LU …………………………….. Rat Bawk
- ROI …………………………… Rat Ji
- HTU ………………………….. Rat Htu
- KAI …………………………... Rat Kai
Tinang hta asak kaji ai rai yang
- KAW ………………………… Nam Kaw , Nam Hkawn
- LU …………………………… Nam Lu
- ROI …………………………... Nam Roi , Nam Ji
- HTU ………………………….. Nam Htu
- KAI …………………………… Nam Kai
• Tinang a Kajan, Kana hte Mayu nta na Num kasha ni gaw Ka-ning(Ka-Nying) ngu tsun shaga ai rai nna La kasha ni hpe gaw Katsa ni ngu tsun shaga ai lam rai nga ai.
DAMA AMYU (DAMA NTA)
Aprat Asak ram nna Tinang a Kajan, Kana, Kasha hpe shayi shabawn dat ai Nta ni hpe Da-ma Amyu shing nrai Da-ma nta ngu tsun ma ai. Ga shadawn; Dingga Brang Tawng gaw Hpauwung Roi Seng hpe hkungran la ai ngu ga, Nhkum Dingga nta ni gaw Hpauwung Maran nta a Da-ma Amyu shing nrai Da-ma Nta ni ngu tsun ma ai.
DA-MA NI HPE SHACHYEN SHAGA AI LAM
• Kanu hte Kawa hpe
Ah Gu(A Gu) hte Ah Moi(A Moi) ngu tsun shaga ai.
(i) Ka-gu Maga na La ni hpe:
- GAM ………………………… Ah Gu …..
- NAW …………………………. Ah Gu Bawk
- LA ……………………………. Ah Gu Doi
- TU ……………………………. Ah Gu Lum, Ah Gu Tu
- TANG ………………………… Ah Gu Gun
(ii) Ka-gu maga na Kana Kajan ni hpe Ka-nying ni daw ang na rai nga ai.
(iii) Ka-Moi maga na La ni hpe.
- GAM …………………………. Wa Di, Wa Ba
- NAW ………………………… Wa Bawk , Wa Ji
- LA …………………………….. Wa Doi
- TU …………………………….. Wa Lum
- TANG ………………………… Wa Gun
- HKA ………………………….. Wa Dim
(iv) Ka-moi maga na Num ni hpe;
- KAW …………………………. Moi Shawng, Moi Ba
- LU ……………………………. Moi Bawk
- ROI …………………………... Moi Ji
- HTU ………………………….. Moi Lum
- KAI ………………………….. Moi Htang
- HKA ………………………… Moi Dim
- PRI ………………………….. Moi Pri, Moi Dim
2. Tinang a Madu Wa( Da-ma Wa ) maga na;
(i) La ni hpe;
- GAM …………………………. Ah Gu …………
- NAW ………………………… Ah Gu Bawk
- LA ……………………………. Ah Gu Doi
- TU ……………………………. Ah Gu Tu, Ah Gu Lum
- TANG ……………………….. Ah Gu Tang
- YAW …………………………. Ah Gu Yaw
(ii) Num ni hpe;
- KAW …………………………. Nying(Ning) Shawng
- LU ……………………………. Ning Bawk, Ning Lu
- ROI …………………………… Ning Roi, Ning Ji
- HTU ………………………….. Ning Htu, Ning Lum
- KAI ………………………….. Ning Kai, Ning Htang
YU JI AMYU (YU JI NTA)
Tinang a Mayu Nta ni Mayu shatai ai nta hpe Yuji daw ang nga ai. Ga shadawn: Lahpai Zau La gaw Lahtaw Nang Bawk hpe hkungran la ai rai nna, dai Lahtaw Nang Bawk a Kayung Lahtaw Naw Lawn gaw Maran Nang Ja hpe hkungran la ai majaw Maran nta gaw Lahpai Zau La (nta masha ni) a matu Yu Ji nta ni rai nga sai, dai majw Lahpai Zau La gaw dai Maran nta na La ni hpe tinang hta asak kaji kaba nsawn ai sha - Ji Ba, Ji Bawk, Ji La(Ji Doi), Ji Lum, Ji Gun, Ji Dim ngu tsun shaga ai rai nna, Num kasha ni hpe, Twi(Dwi) Shawng, Twi Bawk, Twi Roi, Twi Htu, Twi Htang ngu tsun shaga nga ai.[B] [/B]
KASHU AMYU (KASHU NTA)
Tinang Da-ma shatai ai nta ni a Da-ma nta ni hpe Kashu Nta ni shing nrai Kashu Amyu ni ngu ma ai. Ga shadawn: Tsumhka Hkawn gaw Magawng Naw Awng kaw num wa ai ngu sawn la ga, dai Magawng Naw Awng a kajan Magawng Hkawn Ring gaw Lawhkum Zau Krang kaw num wa ai rai yang Tsumhka Hkawn hte Kahpu, Kayung, Kanau ni yawng gaw Lawhkum Zau Krang hpe Kashu daw ang na rai nga ai.
Lahta de sanglang ai lam ni hpe maram yu yang anhte Wunpawng Jinghpaw Amyu sha ni gaw mungkan hta masha jahpan law ai ni nrai ga tim Kahpu Kanau, Mayu hte Da-ma nga nna shada tsawra hkungga kamhpa let galu kaba danhkung wa magang nga ai amyu ni rai nga saka ai, grau nna anhte Wunpawng Jinghpaw Amyu, kaji kaba nlata ai sha yawng gaw Htunghking Shachyen Shaga lam hpe chye na hkansa hkan shatup ai rai yang lani mi e English, American, German ni zawn galu gaba wa ai amyu sha ni tai wa na rai nga ga ai. Amyu ru sai hte Htunghking Shachyen Shaga lam hpe tinang hte nseng ai zawn yu shalai, ndum shami nga shalai kau ai rai yang tinang a hkringhtawng hpe pyi manu nshadan chye ai sha n-ga jahtum e shamat kau mai nga ai. Tinang a Htunghking tinang a Amyu hpe tsaw ra ai lam gaw madang dep ai sakhkrung hkawm sa lam mung rai nga saka ai. Dai majaw ndai laika hti, hkaja ai hpu nau jinghku yawng hpe Karai Kasang kaw na shaman chyeju hte galu kaba kunghpan nga pra sa wa lu u ga law.
MATUT HKAJA MAI AI WUNGPAWNG JINGHPAW AMYU SHA, AMYU LAKUNG NI A AMYU HTINGGAW MYING NI
Wunpawng Jinghpaw Amyu Sha ngu ai hta Nung/ Rawang, Lisu(Lamun), Lachik, Lawng-waw Amyu Lakung ni mung lawm nga ai hte maren Amyu Lakung shagu hta Htinggaw Mying tsa/ hkying lam hku nna nga ai hpe chye lu ai, dai majaw maibyin ai made Wunpawng Jing hpaw Amyu Lakung shagu kata na Madung Htinggaw Amyu mying ni hpe lawu de ka sang lang mat wa na nngai, shingrai sanglang mat wa ai shaloi law la ai htinggaw mying ni hpe nka bang lu na sai, Htinggaw Mying ngu ai gaw; ga shadawn – [B][I]Zawngbuk Lakung Lama Htinggaw Mying [/I][/B]npu e Bam-waw, Bam-awk, Dang-dung, Nang-zin, Mang-byaw, Mi-yuk, Min-zai, Lamyaw, La-ba, Lai-ma, Galau, Hpau-yu, She-zang, Mang-dawng, Chyin-yu, Hang-kau, Wa Na, Hkangda, De-tang, Lazuk, Waw-ne, She-jaw, She-zaw,Na-buk …………… matut nna latsa(100) hta nyawm ai htinggaw mying ni naw nga ai.
NUNG/ RAWANG AMYU LAKUNG
Dinghkang Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Nga Ya Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hkang Hti Lakung Lama Htinggaw Mying ni[/#]
Lang Wang Dawng Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Daha Wang Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Nawng Ran Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hta Dawng Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hkizi Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Marai Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Hkrang Hku maga de nga ai Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Machyang Dinga maga de nga ai Lakung Lama Htinggaw Mying ni
LISU/LAMUN AMYU LAKUNG
Lisu Amyu Lakung ni hta Htinggaw Mying san san rai nna n nga ai hpe hkaja chye lu ai. Shara ginra hkan nna, magam bungli ni hpe hkan nna mying shamying let yat yat sha Htinggaw Mying ni byin tai wa ai re lam chye lu ai, lawu de ka sang lang ai ni gaw madung Htinggaw Mying ni rai nna dai Htinggaw Mying ni a npu e kahtap shamying ai Htinggaw Mying kaji ni mung law law bai nga wa ai hpe chye lu ai.
• Ngwa Za-hpa (Ngwa Hpa) 9. Tungkya Hpa
• Nu Hpa(Nu Za-hpa) 10. Ju Kya Hpa
• Je Za-hpa(Bya Hpa) 11. Zio Hpa
• Leme Hpa 12. Gwa Za-hpa
• Wo Hpa ni rai nga ma ai. 13. Shi Hpa
• La Hpa 14. Law Kya Hpa
• He Za-hpa 15. Li Hpa
• Likya Hpa
(kaga ndai kaw nka shalawm ai Htinggaw Mying law law naw nga ai hpe maram chye lu ai.)
LACHIK AMYU LAKUNG
• Mading Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Galau Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Lanam Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Jawn Chaw Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Lagwi Lakung Lama Htinggaw Mying ni
LAWNGWAW AMYU LAKUNG
• Zawng Buk Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Lang-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Hkawng-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• La-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Ba-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Tau-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Chaw-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Saw-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Yaw-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
• Hpawk-ne Lakung Lama Htinggaw Mying ni
Credited to: www.kachinnet.net
No comments:
Post a Comment